---------------------------------------------------------------------
     У.Шыц?к. "У час не вярнул?ся", "Мастацкая л?таратура", М?нск, 1975
     OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л?пеня 2003 года
     ---------------------------------------------------------------------

     Пройдзе час,  з  зямных касмадрома? возьмуць старт вял?зныя зоркалёты ?
нак?руюцца да далёк?х галактык.
     Магчыма,  гэта адбудзецца ?жо ?  наступным стагоддз?,  магчыма,  значна
пазней.  Але  наша  мара не  хоча чакаць,  мы  ?жо  цяпер хочам ведаць,  што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у  бясконцай прасторы.  Аб  ?х  прыгодах,
лёсе ? знаходках расказваецца ? гэтым зборн?ку фантастычных апавядання?.


     Ад  праважатага Балачан адмов??ся.  У  прысутнасц? незнаёмых людзей  ён
за?сёды  адчува?  сябе  н?якавата.  Прагназ?сты гарантавал? на  бл?жэйшы час
яснае надвор'е без пылавых бур ?  метэарытных дажджо?.  ? бы? самы раз,  каб
паехаць аднаму.  Адз?н ён будзе адчуваць сябе вальней ? зможа адразу ? больш
по?на  ?вайсц? ?  гэты  пакуль што  невядомы ?  таму  прывабл?вы свет  чужой
планеты.  Яму  вельм?  хацелася гэтага,  бо  ён  упершыню пак?ну? Зямлю,  не
пабыва?шы за  свае дваццаць два гады нават на  суседн?м Месяцы.  Усё неяк не
выпадала, не было патрэбы.
     Зрэшты ? тут,  на Марсе,  ён апыну?ся зус?м неспадзявана. Сёлета канчае
ун?верс?тэт,  спецыял?зава?ся на ранняй касм?чнай г?сторы?.  Кал? ж  надышла
пара брацца за дыпломную работу,  Касай,  яго к?ра?н?к,  нечакана прапанава?
яму змян?ць тэму,  узяць больш позн? час -  першыя палёты да  зорак.  Тэма ?
г?сторы? была зус?м не распрацаваная.  ?  не дз??на.  Эпоха палёта? да зорак
пачалася як?х-небудзь па?тара стагоддзя назад.
     Уласна кажучы,  гэта была не  тая г?сторыя,  якая ваб?ла Балачана.  Яна
амаль не  мела  здабытка?.  Бо  нават першыя зоркалёты не  вярнул?ся яшчэ са
сва?х падарожжа?, час ? адлегласць як?х вымярал?ся светлавым? гадам?. Тольк?
асобныя ?  часта няпэ?ныя звестк? аб  тых зоркалётах дайшл? пакуль да Зямл?.
Але Балачан паважа? свайго выкладчыка, як? вучы? яго з самага першага курса.
? каб не засмучаць добрага наста?н?ка, згадз??ся памяняць тэму.
     В?даць,   к?ра?н?к  зразуме?,   што  ?  гэтай  згодзе  не  хапае  душы,
зац?ка?ленасц?,  якая  адна  прымушае  чалавека жыць  люб?май  справай.  Бо,
прагледзе?шы план работы, ён задуменна сказа?:
     - Я дума?, што ? дзяц?нстве ?се мараць пра зорк?.
     Балачан  здз?в??ся.  Гэты  вывад  на?рад  ц?  выцяка?  з  анал?зу плана
дыпломнай работы,  складзенага згодна з навуковым? патрабаванням?. Але разам
з тым к?ра?н?к не памыл??ся.  Балачан, кал? вучы?ся ? школе, сапра?ды н?кол?
не  мары? стаць астралётчыкам.  Бадай,  ён  бы?  выключэннем у  сва?м класе.
Космас тады для  школьн?ка? бы? як  паэз?я.  Бо  хто ?  тым узросце не  п?ша
верша?!  Балачан не п?са?, ? Касай гэта зразуме?. Што, аднак, прывяло яго да
гэтай думк??
     Балачан веда?,  што  выкладчык сам мары? пра далёк? космас не  тольк? ?
маленстве. Нават бы? бл?зк? некал? да таго, каб мара стала явай. Перашкодз??
недарэчны выпадак -  Касай  на  трэн?ро?цы злама?  нагу.  Зоркалёт "Чырвоная
маланка",  эк?паж  якога  склада?ся  ?  асно?ным  з  аднакашн?ка?  Касая  па
касм?чнай школе,  стартава? без  яго.  З  тае пары м?нула больш за  па?века.
Касай  усе  гэтыя гады  выхо?ва? моладзь,  вё?  ва  ун?верс?тэце спецкурс па
ранняй касм?чнай г?сторы?,  ?  н?хто не чу? ад яго нават слова пра палёты да
зорак. Дык чаму ён раптам парушы? ма?чанне? Набалелае ж трэба аддаваць таму,
хто здолее яго прыняць.
     Балачан не  пераацэньва? сябе,  не  знаходз?? у  сабе  якасцей,  як?я б
абяцал? поспех у даследаваннях па новай тэме.  Больш таго,  ён адчува?,  што
яна не захап?ла яго.  Ну што ж, ён выканае работу, кал? таго хоча наста?н?к.
А потым вернецца да пары Гагарына ? Армстронга.  Але,  разважаючы так, ён не
мог пазбыцца неспакою. Ён не люб?? няяснасцей.
     ? вось камандз?ро?ка на Марс. Тут знаходз?цца самая магутная ? Сонечнай
с?стэме станцыя далёкай сувяз? ?  пры ёй -  Цэнтральны касм?чны арх??.  У ?м
захо?ваюцца ?се  матэрыялы аб  асваенн?  ?  заваяванн? космасу.  Пачынаючы з
першага штучнага спадарожн?ка Зямл? ?  аж да нерасшыфраваных с?гнала?,  як?я
прыйшл? ? Сонечную с?стэму -  ц? ад зямных зоркалёта?, скажоныя адлегласцю ?
перашкодам?, ц?, хутчэй за ?сё, ад бясконца далёк?х галактык або пульсара?.
     Балачан не веры? у  с?гналы,  як?я н?быта прыйшл? ад ?ншых цыв?л?зацый.
Нешта н?хто не сустрэ? ?х да гэтага часу нават у далёк?м Сусвеце.  Усё,  што
не паддаецца расшыфро?цы, - парадз?ла мёртвая прырода.
     Разв?та?шыся з  дыспетчарам у касмапорце,  Балачан се? у электрамаб?ль.
Ён не мог заблудз?цца.  Да Цэнтральнага арх?ва вяла добрая шаша.  Здалёк яна
была падобна на раку, што цякла м?ж чырвоных пясчаных бархана?.
     Электрамаб?ль мог  разв?ваць  фантастычную  хуткасць,  але  Балачан  не
спяша?ся. Ён уключы? а?таматычнае к?раванне, а сам, не адрываючыся, глядзе?,
як  насо?ваецца на  яго  з  бл?зкага  краяв?ду змрочная ад  ф?ялетавага неба
бясконцая пустыня.  Аднастайнасць пейзажу не расчаравала яго.  Ён бачы? шмат
тэлеперадач пра Марс ? бы? гатовы да любога в?дов?шча. Аднак ц? можа нежывое
адлюстраванне пара?нацца з самой прыродай!  Нават праз сферычнае шкло каб?ны
пустыня была непадобная на  сваю к?накоп?ю.  Яна  жыла,  яна была побач,  яе
можна было пакратаць, на ёй можна было пак?нуць свае сляды.
     Балачан спын?? электрамаб?ль, выйша? на шашу.
     Сонца  стаяла ?  зен?це.  Непрывычна маленькае,  ярка-залатое,  яно  не
пякло,  як на Зямл? ?  пустынях,  а неяк сумна ? пяшчотна грэла твар,  ледзь
праб?ваючыся праз  шкло  гермашлема.  ?  святла давала мала.  Нават  у  ясны
марс?янск? по?дзень на небе был? в?даць зорк? ? сузор'?.
     Балачан пераступ?? белы  ахо?ны  бардзюр ?  пакрочы? у  глыб  бархана?.
Спын??ся тольк? тады,  кал? зн?кл? ? шаша, ? электрамаб?ль, а пустыня ляжала
перад ?м такой, якой яна была: ?ншапланетнай, чужой.
     Ён  не бы? дасведчаны ?  арэалог??*,  н?кол? не ?н?ка? у  яе дэтал?.  У
г?сторы? заваявання космасу яго  ц?кав?? ф?ласофск?,  маральны бок.  Балачан
разгляда? гэту  з'яву як  чарговы этап у  эвалюцы? чалавецтва.  У  гэтым яго
поглядзе не было месца ?мовам ?снавання на ?ншых планетах. Бо, урэшце, яны -
у адным выпадку лепшыя, у друг?м горшыя - не мел? ?стотнага значэння. Важным
бы? сам факт выхаду чалавека за межы Зямл? ? тыя вын?к?,  як?я гэта дало для
разв?цця навук?, эканом?к?, усёй цыв?л?зацы?.
     ______________
     * Арэалог?я - навука аб Марсе.

     Цяпер  жа  ?сведамленне таго,  што  ён  знаходз?цца сам-насам  з  чужой
прыродай,  адрэзаны ад  усяго,  што  было  на  Зямл?,  падарвала раптам  яго
?пэ?ненасць.   Запозненае  пачуццё  рамантык?,   якой   веяла  ад   расказа?
касмана?та? пра свае прыгоды,  кранула сэрца.  Балачан падума?, што ?сё-так?
гэта добра -  ступ?ць нагой на пясок ?ншай планеты, пастаяць пад промням? яе
сонца.
     - Балачан, дзе ты? Чаму спын??ся?
     Ён уздрыгну?,  пачу?шы гэты голас,  ? тут жа засмяя?ся. Яму стала крыху
сумна: Марс, аказваецца, ста? ужо дастаткова цыв?л?заваны. Балачан уздыхну?,
шкадуючы, што рамантыка так хутка скончылася, ? пайшо? да дарог?.
     Будынак арх?ва знаходз??ся на беразе вял?кага кратэра. Перш чым увайсц?
?  сярэдз?ну,  Балачан до?га стая? над адхонам.  В?дов?шча было н? з  чым не
пара?нанае.  Выбух  буйнога метэарыта,  утвары?шы кратэр,  агал??  глыб?нныя
пароды.   Нават  удалечын?  яны  не   хавал?ся  за  смугой,   за  па?ценям?.
Рознакаляровыя,  яны  з?хацел? пад сонечным? праменням?,  як  далёк?я зорк?.
Ясная,  да  болю ?  вачах кантрасная карц?на.  Балачану падумалася,  што  ён
пачынае  разумець тых,  хто,  пабыва?шы ?  прасторы,  ?мкнецца вярнуцца туды
зно?. Та?лася ? чужых планетах магутная прывабл?вая с?ла.
     Шчыра кажучы, Балачан не чака? вельм? многага ад сваёй работы ? арх?ве.
?  на  Зямл?,  ?  тут апрацо?кай паведамлення? зоркавых экспедыцый займалася
вял?кая група вучоных,  спецыял?ста?. Час ад часу яны знаходз?л? што-небудзь
ц?кавае,  важнае.  На  так? поспех Балачан не  разл?чва?.  У  яго было больш
сц?плае заданне, абмежаванае палётам "Чырвонай маланк?".
     Некаторыя матэрыялы аб  гэтай экспедыцы? Балачан вывуча? яшчэ на Зямл?.
Шмат што, асабл?ва пра яе эк?паж, расказа? Касай. Маршрут зоркалёта ляжа? да
Палукса.  Трыццаць пяць светлавых гадо? туды,  трыццаць пяць назад.  Балачан
веда? каманду "Чырвонай маланк?" так  добра,  што  ?ншы раз  яму  здавалася,
быццам ён  асаб?ста бы?  знаёмы з  кожным.  Хударлявы Шарэпа,  як? н?кол? не
трац?ць ра?наваг?,  -  нездарма яго выбрал? кап?танам.  Весялун ?  жарта?н?к
Гай, як? яшчэ студэнтам зраб?? значнае адкрыццё ? астраном??, ?, напэ?на, за
гэта яму  аддал? пасаду штурмана экспедыцы?.  Лепшы сябар Касая -  Жв?накас,
флегматычны,  ма?кл?вы ? найлепшы зна?ца карабельных тэхн?чных с?стэм.  Чара
Чарава -  б?ёлаг,  урач,  дзя?чына,  у  якую,  як  здагадва?ся Балачан,  бы?
закаханы яго наста?н?к...
     ?х было дваццаць пяць,  адданых космасу, адважных ? самаахвярных. Касай
ганарыцца ?м?.  А Балачан успрыма? ?х подзв?г неяк раздвоена.  Ён аддава? ?м
дан?ну,  як  людзям,  як?я,  магчыма,  аддал?  ?сё,  што  мел?,  на  карысць
чалавецтву.  ?  ён  часам лав?? сябе на  думцы,  што не  ?пэ?нены,  ц?  была
патрэбная ?х ахвяра чалавецтву.
     Балачан не выпадкова выбра? раннюю касм?чную г?сторыю.  У той час людз?
?першыню здолел? вырвацца з зямнога прыцягнення,  дасягнул? суседн?х планет.
Прастору Сонечнай с?стэмы, як некал? зямныя ак?яны, перасякал? карабл? новых
касм?чных Калумба?.  Напэ?на,  мног?я з  сучасных веда? чалавека аб прыродзе
был?  здабыты  менав?та тады.  Але  ?жо  ?  той  час  чалавека пав?нна  была
насцеражыць адна  акал?чнасць.  Людз? дабрал?ся нават да  Плутона.  ?  ?сюды
бачыл? адно ? тое ж:  мёртвую пустыню.  Планеты розн?л?ся тольк? ? будове ц?
знешн?м выглядзе. Распалены пясок, халодны газ або чорныя непрыветныя скалы.
Варыянта? шмат - сутнасць адна.
     Энтуз?язм дваццаць першага стагоддзя,  кал?  тэхн?ка дазвол?ла чалавеку
трывала асталявацца ? космасе, Балачан тлумачы? спрадвечнай марай людзей пра
сустрэчу з  сабе  падобным?.  Адсутнасць жыцця на  планетах сваёй с?стэмы не
паменшыла гэтага ?здыму -  наперадзе был?  палёты да  ?ншых  сонца? ?  ?ншых
планет.  Тады верыл?, што там будзе ?накш. Але м?нал? дзесяц?годдз?, а Зямля
заставалася адз?ным светлым кутком сярод чорнай ма?кл?вай прасторы,  якая  з
кожнай новай экспедыцыяй адсо?вала свае межы ?сё далей ?  далей.  Дык ц?  не
варта спын?ць гэтыя пошук?!  Яны надта дорага каштуюць чалавецтву, адб?раючы
? выдатных вучоных,  ? вял?к?я матэрыяльныя сродк?. Балачан недзе чыта?, што
ператварэнне Марса ? прыгодную для жыцця планету накшталт Зямл? экв?валентна
па  затратах  пабудове ?  эк?п?ро?цы дваццац? зоркалёта?.  Мажл?ва,  гэта  ?
перабольшанне,  але доля ?сц?ны ?  ?м ёсць.  Балачан веда?,  што гэту ягоную
думку  не  падзяляе  большасць  зямлян.  Таму  ?  працягваюць  адпра?ляцца з
месячных  касмадрома?  зоркалёты.  Аднак  бы?  упэ?нены,  што  некал?  людз?
спахопяцца.  Ён будзе адным з тых, хто ?рэшце дакажа ?м неабходнасць гэтага.
? частку так?х доказа? ён сабярэ тут, працуючы над дыпломнай.
     Схов?шчы Цэнтральнага арх?ва ?раз?л? Балачана агромн?стым аб'ёмам самай
разнастайнай ?нфармацы?.  ?  ён  не  ?трыма?ся -  перш чым пачаць работу над
сваёй  тэмай,   патрац??  цэлы  дзень  на  прагляд  зап?са?,  як?я  датычыл?
папярэдн?х  перад  "Чырвонай  маланкай"  экспедыцый,   Гэта  бы?  вел?чны  ?
драматычны г?мн чалавеку ? яго розуму.  Перад Балачанам на экране праходз?л?
сцэны будзённага жыцця на зоркалётах, зап?саныя ? перасланыя сюды з далёкага
космасу.  Як  на  тое,  яму  трап?л?ся дзённ?к? менав?та тых эк?пажа?,  як?я
перастал? паведамляць пра  сябе.  Тады  яны  жыл? ?  верыл?,  што  вернуцца,
прынясуць на  Зямлю  вял?к?я тайны  Галактык?.  Балачан ?х  наз?ра? менав?та
так?м? -  спакойным?,  упэ?неным?.  Але ён ужо веда?, што яны не вернуцца. ?
было да болю ? сэрцы тужл?ва ад лакан?чных каментарыя? да здымка?: "Планета,
падобная на Марс",  "А гэта як наш Сатурн,  тольк? без кальца"... Потым был?
?ншыя словы:  "Дз?м захварэ?",  "Баркун заг?ну?",  "У Рана ? Нэ? нарадз?лася
дачка"...  Жыццё для ?х там ?шло,  быццам зоркалёт ?  не адрыва?ся ад роднай
планеты.
     Пазней,  кал? Балачан заня?ся "Чырвонай маланкай", ён не мог забыцца на
прагледжаныя паведамленн?.  Яны  н?бы  прыгнятал? яго,  загадзя афарбо?ваючы
новыя матэрыялы ?  змрочны колер.  Тым  болей што  лёс гэтага зоркалёта бы?,
в?даць, так? ж, як ? тых, што ? час не вярнул?ся.
     Апошн?  рапарт  "Чырвонай маланк?" станцыя дальняй сувяз?  прыняла яшчэ
тры гады таму назад. Экспедыцыя набл?з?лася да Палукса. Балачан вельм? хаце?
зразумець,  чаму гэта перадача была апошняй.  ? ён пача? з яе,  спадзеючыся,
што, мажл?ва, ужо тады астралётчык? прадбачыл? што-небудзь небяспечнае.
     Ажы? экран,  ?  нехта прамов??:  "Яркае жо?тае свяц?ла мае  адз?наццаць
планет.  Тры  з  ?х  абарочваюцца  амаль  па  кругавой  арб?це.  Пяць  маюць
атмасферу". Балачан механ?чна адзначы?, што там могуць быць умовы для жыцця,
а сам дума?:  чый гэта голас?  Крыху стомлены,  спакойны,  разважл?вы.  Як у
Шарэпы ?  той  дзень,  кал?  ён  выступа? перад  зямлянам? на  старце свайго
карабля.   Балачану  ён  запомн??ся  стрыманасцю,  якая  так  не  адпавядала
?рачыстай !  хвалюючай хв?л?не.  Быццам не чалавек гавары?,  а  к?бернетычны
робат.  Ня?жо  ён  не  змян??ся за  гэты  час?  Ня?жо нават бл?зкая мэта  не
выкл?кала ? ?м эмоцый? Балачан слуха? ? дз?в??ся, пакуль раптам не зразуме?,
што гэта не Шарэпа,  а Гай. Астраном ? штурман. ? тады здз?в??ся яшчэ болей.
У  голасе Гая зн?кл? жарта?л?выя нотк?.  Або ён пастале? ? пасур'ёзне?,  або
яны там развучыл?ся смяяцца?
     Балачан  перарва?  перадачу  ?  пастав?? папярэднюю,  якая  прыйшла  за
па?года да  апошняй,  спрабуючы ?  ёй  знайсц? прычыну перамены ?  характары
штурмана.  Аднак  н?што  не  давала  нават  намёку  на  гэта.  Перадача была
звычайная.  У справаздачы аб жыцц? ? дзейнасц? эк?пажа не ?пам?нал?ся н?як?я
канфл?ктныя падзе?.
     Адчуваючы,  як у ?м нарастае неспакой -  быццам, разгада?шы прычыну, ён
мог бы чым-небудзь дапамагчы камандзе "Чырвонай маланк?" -  Балачан вярну?ся
да апошняга паведамлення.
     Зно?  на  экране  забл?шчал? планеты-зорачк?,  раск?даныя вакол  свайго
сонца.
     "Мы пачнём з восьмай. Тры апошн?я нагадваюць Плутон".
     "Як за?сёды",  - з расчараваннем адзначы? Балачан, бо яшчэ тольк? ?чора
чу? гэта з ?ншых крын?ц некальк? разо?.  Ён веда?, што пасля гэтага абяцання
з  карабля адправяцца ракеты.  Спачатку з  робатам?,  потым,  кал? дазволяць
умовы, - з людзьм?. А што яны там убачыл?, так ? застанецца невядомым.
     Балачан до?га ?гляда?ся ? экран, спын??шы паказ на кадры з дзённ?ка. На
?м была б?ях?м?чная лабараторыя.  Чара сядзела за сталом. ?мгненне назад яна
задумл?ва,  н?бы гаварыла сама з сабой,  расказвала пра новы метад уздзеяння
на  спадчынны механ?зм клетк?,  як?  ёй  удалося  адкрыць.  Балачан  не  мог
выслухаць яе  да канца.  На Зямл? гэта адкрыл? раней Чары гадо? на дваццаць.
Мажл?ва, Чара сама не выключала, што яе нав?на ?жо не нав?на, таму ? не было
? яе голасе задаволенасц? зробленым.
     Уначы Балачан не  мог  заснуць.  Ён  упершыню падума?,  што гады,  як?я
астралётчык? правял? ? прасторы, асуджаныя па сутнасц? на вечную адарванасць
ад Зямл?,  прымус?л? ?х зразумець пра?ду.  ?х подзв?г урэшце будзе тольк? ?х
подзв?гам,  а не ?сяго чалавецтва. Бо што б там яны н? ?бачыл? ? н? знайшл?,
усё ро?на вестка аб гэтым прыйдзе на родную планету са спазненнем.
     Напэ?на,  н?кол? раней Балачан не  працава? так напружана.  Ён  нап?са?
дыпломную.  Але не так, як дума?, складаючы план, як чака? ад яго наста?н?к.
"Чырвонай  маланцы"  бы?  прысвечаны тольк?  адз?н  раздзел.  Астатн?я  тры,
насычаныя шматл?к?м? прыкладам?,  служыл?  доказам яго  думк?  пра  марнасць
палёта? да зорак. Балачан веда?, што расчаруе свайго наста?н?ка. Больш таго,
пада?шы ?  святле  сва?х  вывада? апошнюю справаздачу з  "Чырвонай маланк?",
зроб?ць наста?н?ку балюча.  ?  не  мог паступ?цца сва?м? пераконанням?.  Яго
вывады датычыл? не тольк? ?х двух.
     Можна было вяртацца на Зямлю. Але Балачан бы? добрасумленным студэнтам,
нават  зал?шне педантычным.  Там,  дзе  ?ншыя  абмяжо?вал?ся рэкамендацыйным
сп?сам кн?г ?  дапаможн?ка?,  яму абавязкова трэба было ведаць ледзь не ?сё,
што датычыла тэмы.  Гэта часта зам?нала нармальнай вучобе, бо, зб?ваючыся на
дробяз?,  ён адстава? ад аднакурсн?ка?.  Аднак пералам?ць сябе не мог.  Так?
?жо бы? у яго характар.
     Гэты самы характар прымус?? Балачана затрымацца.  Нехта з супрацо?н?ка?
арх?ва  ?  самы  апошн?  момант сказа? яму,  што  ёсць  яшчэ  адз?н  с?гнал,
нерасшыфраваны,  як?, магчыма, належыць "Чырвонай маланцы", бо прыняты на яе
хвал?. А ц? мог ён паехаць, не ?пэ?нены, што с?гнал не мае н?якага дачынення
да яго зоркалёта?  Вядома,  не.  ? хоць да адпра?лення рэйсавага планеталёта
Марс-Зямля заставалася нямнога часу, ён пайшо? у схов?шча.
     На?рад ц?  можна было  назваць гэта с?гналам,  пасланым рукой чалавека.
Каб не хваля,  на яго н?хто не звярну? бы нават уваг?.  На экране м?тус?л?ся
хаатычна раск?даныя рысачк?, у дынам?ку чулася патрэскванне, як ад звычайных
выпраменьвання? з космасу.  Аператар спачувальна паглядзе? на Балачана,  але
дапамагчы не мог. З жалем пара??:
     - Ц? мала ? прасторы крын?ц энерг??? Яшчэ паспееш на планеталёт.
     Гэта была слушная парада. Тольк? не для Балачана. Аператар, напэ?на, не
чу?  легенды,  якую  вось  ужо  чатыры гады,  як  дасц?пны жарт,  перадавал?
старэйшыя пакаленн? студэнта? першакурсн?кам.  Быццам  бы  Балачан адмов??ся
здаваць зал?к па механ?цы. А на здз??ленае пытанне выкладчыка за?важы?: "Мне
трап?л?ся рухав?к? ?нутранага згарання". Выкладчык не зразуме?. Тады Балачан
растлумачы?:  "У нашым музе? ?х няма.  Не магу ж  я  гаварыць пра тое,  чаго
н?кол? не  бачы?".  Выкладчык стрыма? усмешку ?  спыта?:  "А  як  нам быць?"
Балачан адказа?:  "Дн? праз два  я  закончу дзеючую мадэль рухав?ка,  тады ?
здам зал?к".  Зал?к ён сапра?ды зда?.  Бл?скуча. Але са спазненнем, кал? яго
аднакурсн?к? был? ?жо на экскурс?? ? падводнай Антарктыцы.
     Забра?шы зап?с  гэтага  нерасшыфраванага с?гналу,  Балачан адправ??ся ?
лабараторыю.
     Ён  працава?  сутк?,  друг?я,  трэц?я...  Спачатку  супрацо?н?к? арх?ва
спагадл?ва ?  крыху  ?ран?чна пасм?хал?ся,  потым здз??лена к?вал? галовам?,
ма?ля?,  упартасць не  да  месца.  А  на чацвёрты дзень у  Балачана з'яв??ся
памочн?к -  той  самы  аператар,  як?  ра??  яму  паспяшацца з  ад'ездам.  А
не?забаве разам  з  Балачанам працавал? ?се,  хто  бы?  вольны  ад  вахты  ?
асно?най работы. Яны паверыл? яму.
     Аднак м?нал? дн?,  а  вын?ка? не  было.  На экранах штораз узн?кал? ?жо
добра  абрыдлыя  ?с?м  хаатычна раск?даныя рысачк?.  Двойчы  прас??  Балачан
дазволу ?  Касая  затрымацца.  Наста?н?к веда?  свайго вучня ?,  не  задаючы
пытання?, дазваля?.
     ?  раптам рысачк? загаварыл?.  Здарылася гэта,  кал? Балачан неяк уначы
рашы? разб?ць с?гнал на  дол?,  чаргуючы колькасць рысачак па групах ад нуля
да дзевяц?.
     Гэта бы? выпадак.  Але, кажуць, выпадак люб?ць настойл?вых. Балачан бы?
настойл?вы.  ?  на  экране ён убачы? тую ж  самую планетную с?стэму Палукса.
Тольк? побач з пятай планетай свяц?лася яшчэ адна кропачка,  як спадарожн?к.
Балачан паспрабава? павял?чыць адлюстраванне. Кропка забл?шчала ярчэй, стала
святлейшай за планету ?  ледзь прыкметна кранулася з месца.  Дуга,  якую яна
ап?сала,  была часткай прав?льнага круга...  А потым экран патух. С?гнал бы?
прыняты не цалкам. В?даць, не зразуме?шы, аператар не зап?са? яго да канца.
     Балачан  пабудз??  сва?х  добраахвотных памочн?ка? ?  яшчэ  раз  з  ?м?
прагледзе? кавалак гэтай перадачы,  якая прыбыла з чужога свету.  У гэтым ён
не сумнява?ся.  Шарэпу ц? Гаю не было патрэбы задаваць суайчынн?кам загадк?.
Але  што  азначала гэта перадача?  Здагадк? змянял? адна адну.  Найбольш яму
спадаба?ся вывад,  што гэта гумано?ды з с?стэмы Палукса,  выкарыста?шы хвалю
"Чырвонай маланк?",  перадал? на  Зямлю  вестку аб  сабе  ?  зоркалёце,  як?
дабра?ся да  ?х  ?  ста?  спадарожн?кам пятай  планеты,  населенай разумным?
?стотам?...
     Аднак Балачан не бы? бы сам?м сабой,  каб прыня? гэту прыгожую думку за
акс?ёму.  Ён  не  мог сабе адказаць на  шмат пытання?,  ?  сярод ?х на самае
гало?нае:  "Чаму ма?ча? Шарэпа?"  А  без  гэтага не  адчува? за  сабой права
раб?ць хоць прыбл?зны вывад.
     Не  адказваючы на  в?ншаванн? таварыша?,  ён  прайшо? на вузел сувяз? ?
выкл?ка? Зямлю. Касай слуха? яго.
     - Наста?н?к,  - сказа? Балачан, - я не нап?са? дыпломную. - Ён пачака?,
ц? не скажа што Касай, ? тады дада?: - Я не буду г?сторыкам. - Касай ма?ча?,
?  Балачан  дазвол??  сабе  яшчэ  адну  фразу:  -  Кал?сьц? чалавек  пав?нен
перахварэць космасам.
     З  вузла  сувяз?  Балачан пайшо?  у  свой  пакой,  выцягну? з  партфеля
крыштал?к? з  зап?сам дыпломнай работы ? к?ну? ?х у трубапровад,  як? вё? да
ан?г?лятара.

Популярность: 14, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:52:54 GMT