|
La patro ne sentis inferan odoron kaj ellasis Satanon al mond'. Alberto Haushoffer, |
Elasta maso de varma vento nehaste ruligxis renkonte al ni. Cxio brilis, kvazaux jubilante: blua cxielo, arbaraj bedoj de montetoj, disflugantaj en nebulan foron, helverdaj rubandoj de du riveroj malproksime malsupre, ludila, anguloze sxvebanta akutpinta bloko de majesta Svetichxoveli. Kaj --- silento. Viva silento. Nur fajfetas en la oreloj vastajxo, saturita per dolcxa ebrio de genisto, kaj impete ekplauxdas, ondigxante pro ventoblovoj, longa blanka robo de Stanjo.
--- Kia belo, --- afekciite diris Stanjo. --- Dio, kia belo! Cxi tie eblas stari dum horoj...
Iraklo kontente gruntis en sian barbon. Stanjo turnigxis, gardeme movis la fingropintojn laux kruda, flav-okra muro de la pregxejo.
--- Varma...
--- Suno, --- diris mi.
--- Suno... Kaj en Peterburgo nun estas pluvo, vento, --- sxi denove karesis la muron. --- Mil kvincent jarojn staras gxi kaj varmigxas cxi tie.
--- Kelkfoje gxi estis forte detruita, --- diris Iraklo malgaje. --- Persoj, araboj... Sed ni rekonstruadis, --- kaj en lia vocxo auxdigxis sama fiero, kiel en la diskreta grunteto antaux minuto, kvazaux li mem, kun siaj proksimaj kamaradoj, rekonstruadis tiujn belajxojn, projektis komplikajn parafojn de riveroj, starigis montan palisaron laux maldekstra bordo de Kurao.
--- Iraklo Georgievicx, cxu estas vere, ke alto de pregxejo Gxvari, --- kaj sxi denove, salutante la grandsxtonan aspran muron jam kiel malnovan amikon, movis laux gxi la manplaton, --- rilatas al alto de la monto, sur kiu gxi staras, kiel kapo de homo al ties korpo? Mi ie legis, ke gxuste tial gxi aspektas tiel harmonie el ajna punkto de la valo.
--- Mi ne mezuris, Stanislava Solomonovna, --- digne respondis Iraklo. --- Artosciencistoj asertas, ke estas tiel.
Sxi ete kapjesis, jam denove rigardante en malproksimon, kaj pasxis antauxen, forte ektirinte post si preskaux nigran sur sunversxita pavimo makulon de sia stumpigita ombro. «Gar!..» --- nevole komencis mi, sed gxustatempe haltis. Se mi sukcesus diri «Gardu vin!», aux, des pli, «Gardu vin, Stanjo», sxi tute povus aliri la randon mem de la deklivo kaj balanci la piedon super tricentmetra abismo. Eble, ecx saltus, kiu scias.
--- Iraklo Georgievicx, --- ne turnigxante al ni, sxi montris per la mano dekstren, kontraux fluo de Aragvo, --- kaj je-en tie, post riverturno... estas iuj ruinoj, cxu?
--- Ruinoj de fortikajxo Bebriscihxe. Tie estas tre bele, Stanislava Solomonovna. Kaj estas vera inundo de tiom sxatata de vi genisto, aero estas miela. Ankaux tien ni nepre veturos, sed alian fojon. Post tagmangxo, aux ecx morgaux.
--- Apenaux post la tagmangxo, --- vocxis mi. --- Stanjo ja estas jxus post la vojagxo.
Al Gxvari ni veturis survoje de la flughaveno.
Stanjo turnigxetis kaj el sub la frunto rigardis min per vaste malfermitaj, mirigitaj okuloj.
--- Mi neniom lacigxis.
Deturnigxinte, sxi aldonis neglekte:
--- Nur se por la dua tagduono vi havas aliajn planojn...
Kaj denove, kiel cxiam pli kaj pli ofte dum lastaj semajnoj, mi eksentis min kvazaux je mil verstoj for de sxi; kvazaux je mil jaroj for de sxi. Kvazaux en tombo for de sxi.
Sxi nehaste ekiris laux rando de la placeto; ni, vole-nevole, sekvis sxin.
--- Kaj tute ili ne bruas, kunfluigxante, --- diris sxi, rigardante malsupren. --- Kaj ne brakumas. Oni brakumas jen kiel, --- sxi momente montris. Kiel angulozaj serpentoj ekflugis la brakoj, sxi mem fleksigxis, kurbigxis malsupren risorte --- kaj mia koro stumblis, la korpo memoris. --- Sed tiuj cxi pace, sensone, ecx sen plauxdeto eniras unu la alian. Kiel maljunaj, dum tuta vivo fidelaj geedzoj. Strange li vidis...
--- Kaj Gxvari neniam estis monahxejo, --- subridetante, aldonis Iraklo.
--- La poeto bezonis --- do, li pravis, --- tuj respondis Stanjo, ne rimarkante, ke atakas ne tiom la replikon de Iraklo, kiom sian propran antauxan. --- Se poeto en apudvoja sxtono ekvidis vespermangxon --- li faros el gxi vespermangxon, estu certa.
--- Sed ja la vespermangxo estos papera, Stanislava Solomonovna!
--- Unu tiu papera transvivos milon da viandaj.
Kun gaja indulgemo Iraklo disigis la manojn, agnoskante sian malvenkon --- kvazaux lin konfuzus infano per argumento kiel «Sed ja feoj cxiam venas gxustatempe».
--- Cxu mi ordonu hodiaux paperan sacivon, --- mediteme diris li poste, --- paperan ahxasxenon... --- kaj palpebrumis al mi.
Stanjo, iranta je pasxo antauxe, ecx ne turnigxis. Iraklo iom konfuzite cxirkauxglatigis la barbon.
--- Tamen, mi timas, ke mia kuiristo min ne komprenos, --- balbutis li.
Iel nekonvene komencigxas tiu longe atendita semajno, pensis mi. Tiu suna, tiu libera, tiu senzorga... Mi alflugis hieraux vespere, kaj mi kaj Iraklo preskaux ne dormis; babilis, ridis, trinketis junan vinon kaj kalkulis stelojn, kaj mi ankaux horojn kalkulis --- kaj matene rapidege veturis de Saguramo al la aerodromo, kaj mi kalkulis jam minutojn, kaj diradis: «Jen nun Stanjo ekmovis aleronojn», «Jen nun sxi eligis cxasion»; dum Iraklo, sibarite kusxante sur la benko kaj per unu mano neglekte balancante la stirradon, sincere ridegis kaj per libera manplato montris cxiujn tiujn aviajn manovrojn. Kaj jen --- interpikado. Iraklo videble same sentis strecxon.
--- Mi pensas foje, --- diris li, evidente penante forigi la strecxon kaj paroligi Stanjon, --- ke la Rusia kulturo de la antauxa jarcento multon perdus sen Kauxkazo. Se oni fortrancxus gxin, aperus tia vundo... Elfluus tuta sango.
--- Ne elfluus, --- neglekte respondis Stanjo. --- Mickiewicz, ekzemple, restus, kia estis. Lin malmulte interesis palmoj kaj gazavat-oj.
--- Ahx, nu eble Mickiewicz, --- kun troigite heligita mieno ekkapjesis Iraklo. Senteblis, ke li estis incitita. --- Kiel mi povis forgesi!
--- Certe, gxi eniris en karnon kaj sangon, --- pacige diris mi. --- Kaj ne nur en la antauxa jarcento, --- ankaux en la nuna... Eblas opinii, ke cxi tie estas unu el koroj de Rusio.
--- Dio, kiaj floroj! --- ekkriis Stanjo kaj impetis de la placeto malsupren laux malkruta deklivo; kaj la longa blanka robo kiel senpeza nubo ekbolis malantaux sxi, kvazaux sxi levis dum kurado lanugon de milionoj da leontodoj. Sxiros sxi la modan cxifonon, pensis mi, cxi tie estas ja ne polaj veluraj herbejoj... Sed tion mi ne diris lauxte, certe.
--- Cxamo, --- sekvante sxin per rigardo, diris Iraklo --- cxu kun ironio, cxu kun admiro. Plej versxajne, kun ambaux.
Certe, sxi krocxigxis. Sxi abrupte haltis tiel, ke preskaux falis. Sed jam momenton poste iu ajn dirus, ke sxi haltis gxuste tie, kie deziris.
--- Konfesu, Stanislava Solomonovna, --- kriis Iraklo, --- en vi fluas ankaux guto da kartvela sango!
Sxi turnigxis al ni --- preskaux gxis la zono en malmola herbo kaj flamantaj floroj.
--- En mi estas miksita tiom da cxio --- ne eblas memori! --- la vocxo sonoris. --- Sed naskigxis mi en Varsovio. Kaj tute fieras pri tio!
--- Vere, --- vocxis mi. --- Kaj la nazeto estas tia... kun gxibeto.
--- Ordinara juda nazacxo! --- firme objxetis sxi kaj forturnigxis, brilante, kvazaux negxa, meze de varmega cxielarka sxauxmo de sunigita deklivo.
--- Cxu ne estas tie iuj venenajxoj? --- demandis mi, penante ne montri maltrankvilon per la vocxo. Iraklo oblikve rigardis al mi per bruna okulo kaj komencis kalkuli:
--- Kobroj, tarantuloj, karakurtoj...
--- Mi komprenis, --- suspiris mi.
Dum ioma tempo ni silentis. La tago arde spiris, fajfetis vento. Iraklo prenis cigaredojn, proponis al mi.
--- Dankon, mi ne fumas dum ripozo.
--- Mi memoras. Simple al mi sxajnis, ke nun vi deziros, --- li eltiris longan, kun ora cirklo cxe filtrilo, «Mtkvari». Kaptinte gxin per la lipoj, li klakis per fajrigilo. Varmega vento forblovadis la flamon. Tamen, li fajrigis.
--- Pro kio ni vere povas perdi la tutan sangon, --- diris mi, --- tio estas pro impetemo.
--- Kiel do?
--- Mi ecx mem ne tre bone komprenas. Ekokupigxi kune, atingi rapide kaj ekdormi sur lauxroj. Nur cxe ni povus aperi proverbo: «Laboro farita --- ripozo merita». Ja laboron, se gxi estas vera laboro, okupigxo, sed ne mallongdauxra glorago, finfari ne eblas, gxi dauxras kaj dauxras. Sed ne!
Iraklo kun dubo balancis la kapon.
--- Ne, ne, ecx la lingvo tion fiksas. Prenu ilian «millioner» (milionisto) kaj nian «millionsxcxik» (milionulo). Milionisto, jugxante laux la finajxo, estas tiu, kiu faras ion kun milionoj. Sed milionulo estas tiu, kiu havas milionojn, kaj fino. En la centro de la atento estas ne agado, sed atingita senmova posedo.
Iraklo enspiris fumon, mediteme per duonfermitaj okuloj rigardante al la ok-edra tamburo de la pregxejo. Sxajnis, la tamburo fandigxas en ora fajro. Deskuante cindron, li frapetis la cigaredon per meza fingro. Denove balancis la kapon.
--- Unue, ni parolis pri Rusia kulturo, sed vi parolas pri rusa nacia karaktero. Jam tio estas substituo. Kaj due, pro kio tiu karaktero vere povas perdi la tutan sangon --- tio estas, pardonu, pro ia ekstaza emo al memvipado. Vi ecx pretekstojn elpensas, kiel speciale, kvankam ili eltenas nenian kritikon. Se sekvi vian logikon --- eblas pensi, ke «pogonsxcxik» («bruto-pelulo») estas tiu, kiu havas epoletojn («pogony») sur sxultroj, --- li facile frapis min je la sxultro, tegita per senmanika cxemizo, --- sed tute ne tiu, kiu pelas brutaron.
--- Kaptis, --- diris mi, silentinte. --- Cxi tie vi min kaptis, --- ridetis mi. --- Kaj kie! En la medio de mia lingvo!
--- La propra lingvo estas tro kutima. Dio scias, kion eblas elpensi, se rongxas minuskomplekso. De ekstere pli videblas, --- li denove enspiris fumon kaj denove oblikve rigardis al mi, cxi-foje singarde: cxu li ne ofendis. --- Kvankam kion signifas de ekstere... Per unu piedo --- de ekstere, per alia --- de interne. Kiel multaj en tiu cxi lando.
Nun jam mi tusxis per la manplato lian sxultron.
--- Auxskultu, Iraklo. Jen tiuj montoj...
--- Cxu maldekstre?
--- Jes, tiuj, kien la Tiflisa tunelo foriras...
--- Auxskultu, Aleksandro, --- samtone diris li. --- Kiam caro Vahxtango Gorgasal, lacigxinte dum cxasado, decxevaligxis apud nekonata fonto kaj decidis lavi la vizagxon, li mergis la manojn en akvon kaj mirigite ekkriis: «Tbili»! «Varma»! De tio venis la nomo de la urbo. Memoru, mi petas.
--- Pardonu. Bone, sed kial vi al mi plendas, sed en Peterburgo kaj kie ajn auxdas dekfoje dum tago «Tifliso» kaj ne kontrauxdiras ecx vorton?
Li jxetis la cigaredstumpon kaj zorgeme enbatis gxin per kalkanumo en sekan teron, por ke ne restu ecx gxia spuro.
--- Cxar fremduloj gxin ecx Pnom-Peno nomu. Vi ja ne estas fremda. Cxu vi komprenis?
--- Komprenis.
--- Cxu vi diros ankoraux «Tifliso»?
--- Amaze laparakic ki ar sxendzleba!
--- Pri tio ne indas ecx paroli... --- auxtomate tradukis li; li ekhavis tian afekciitan aspekton, ke mi ekridis. --- Ba! Cxu vi, kara, la kartvelan lernas? Kaj kiel vi trejnis prononcon!
--- Ho ve, nur fragmentojn, --- konfesis mi. --- Foliumis frazaron antaux la flugo. Sed se mi havus tempon kaj kapablojn --- cxiujn lingvojn ellernus, honestan vorton. Venu cxu al Revelo, cxu al Vernyj --- kaj al mi estus plezuro, kaj al homoj estus respekto. Sed...
--- Krevos via kapo pro tia skalo, --- subridis Iraklo. --- Jen vere rusa karaktero. Se lerni lingvojn --- do cxiujn samtempe. Kaj se ne cxiujn --- do neniun. En plej bona okazo --- de cxiu po frazo. Imperia animo via... Indulgu vin.
--- Didad gmadlobt.
--- Ne dankinde.
--- Mi jen kion intencis demandi. En tiujn montojn --- cxu eblas iri promeni? Cxu estas vojetoj? Aux tie estas tro krute?
Iraklo nehaste movis rigardon al Stanjo. Sxi estis jam je kvindek pasxoj.
--- Jes, jes, mi parolas pri sxi.
--- Nu, Stanislava Solomonovna ja, kiel mi vidas, cxie trairos, --- li deiris de mi je pasxo kaj kun afekta skeptiko cxirkauxrigardis min de la kapo gxis la piedoj. Mi ekridetis.
--- Vi ofendas min, amiko Iraklo. Certe, post mia tridekjarigxo mi iom dikigxis, sed en juna agxo mi iradis kaj laux spegulo de Usxbo, kaj sur la pinton de Komunismo...
--- Ho, nu certe! Kiel mi povis forgesi! Ne eblas, ke ortodoksa komunisto ne grimpus sur sian Fugxi-monton!
--- Kara, kiel cxi tie rilatas Fugxi-monto! --- ekbolis mi. --- Simple malfacila interesa itinero! Simple tiel okazis, ke plejmulto da knaboj, grimpintaj tien unuafoje kaj donintaj en la dudek oka jaro la nomon, apartenis al nia konfesio!
Li ekridis, brilante per blankaj dentoj el la nigra barbo.
--- Evidentigxas, ke ankaux vin eblas kolerigi, --- diris li. --- Sincere dirante, rigardante, kiel kun vi kondutas iuj cxeestantoj, mi pensis, ke vi estas angxelo de kvieteco.
Mi forturnigxis, rigardante al Mchxeto. Kuntiris la sxultrojn.
--- Ja al vi estas tiel malfacile, cxar vi cxion perceptas serioze, --- nelauxte diris Iraklo. --- Kaj por tiuj, kiuj estas kun vi --- same cxio estas serioze.
Mi kuntiris la sxultrojn denove.
--- Kaj kiel fartas Liza? --- demandis li.
--- Cxio estas bona. Sxi kondukis min hieraux preskaux gxis la avisxtuparo.
--- Cxu vi tial flugis en malsamaj avioj?
--- Nu, ni ne parolis pri tio entute, sed, eble, Stanjo estis certa, ke mi estos kondukata. Sxi mem elpensis ian prokraston, por flugi hodiaux... ecx ne diris, kian.
--- Kaj Pauxlinjo?
--- Kaj Pauxlinjo kondukis. Dum tuta vojo rakontis fabelon pri sia insulo, jam ne fabelon, sed tutan novelon. Sur unu duono logxas homoj, kiuj ankoraux scipovas iomete pensi, sed nur pri tio, kie trovi mangxajxon, kaj sur la alia --- kiuj pensi jam tute ne scipovas. «Kial?!» --- «Pacxjo, nu kiel vi ne komprenas? Ja Merlin donis al ili suficxe da pano, kaj nun ili tute forgesis pensi, cxar la tuta insulo longe malsatis kaj la homoj komencis pensi nur pri mangxajxo!». Jen, vidu... Tio jam estas ne fabelo, tio jam estas filozofia traktajxo.
--- Cxu sxi agxas dek unu?
--- Baldaux estos dek tri, Iraklo.
--- Sankta Georgo, kiel flugas tempo. Kaj cxu Liza... scias?
--- Foje al mi sxajnas, ke sxi konjektas pri cxio kaj decidis ignori, ja mi ne foriras. Hieraux sxi tiel rigardis... Kaj diris tiel trankvile: «Ripozu tie bone, nin ne forgesu... Al Iraklo transdonu riverencon. Angxelo gardu vin en la vojo». Foje sxajnas, ke sxi konjektas, sed pelas tiujn pensojn, ne kredas. Kaj foje --- ke sxi ecx pensi pri tielajxo ne povas, kaj se sxi ekscios, sxi simple murdos min tuj, kaj pra...
--- Sx-sx.
Alvenis Stanjo --- nehaste, kontentigite: grandega brakpleno da floroj kusxis kiel bebo sur brakoj. Di-patrino. Kaj unu floron sxi, certe, enpikis super la orelo --- delikata blank-roza pafo de lumo en nigraj, iomete krispaj haroj. Cxapelon al sxi, pensis mi. Sub tia suno trovarmigxos la kapo...
--- Kia bela floro. Kaj kiel konvenas al vi, Stanjo. Kiel gxi nomigxas?
--- Vi tutegale ne memoros, --- respondis sxi kaj, ne haltante, preteriris nin, laux ombra muro de la pregxejo al vojeto, kondukanta al demontigxo. Iraklo, oblikve rigardante al mi, malaprobe, sed sensone klakis per la lango. Mi kun pena indulgemo ridetis: kion fari, se sxi havas tian humoron. Sed en la animo estis tristo.
--- Cxiu virino estas prokrastita mino, --- klinigxinte al mi, mallauxte konsolis Iraklo. --- Oni neniam scias, en kiu momento sxi enuos demonstri fidelon kaj ekdeziros demonstri sendependecon. Sed tio nenion signifas. Nur... --- li subridis. --- Nur eble kruron forsxiros eksplodo, ne pli.
Mi silentis.
Fidelon antaux aliuloj Stanjo neniam demonstris.
Antaux la demontigxo sxi turnigxis, mirigite rigardis al ni iomete el sub la frunto.
--- Kion do vi?.. Ni iru.
Ni ekiris. La bebo balancis centon da diverskoloraj kapetoj.
Adiauxe mi cxirkauxrigardis la diafane belan vastajxon malsupre --- ankoraux unu pasxo, kaj la pinto, sur kiu staris Gxvari, konveksante malantaux niaj dorsoj, sxirmus la valon. La koro ekdoloris pro amo al tiuj lokoj. Cxu amo povas esti senresponda? Iraklo... liaj amikoj... «Miaj amikoj estas viaj amikoj!» De kie do venas tiu nigra sento, ombranta blindigan lumon de suda tago --- sento, ke tiu cxi belo jam ne estas mia, ke mi vidas gxin lastan fojon? Kiu sendis al mi tiun mallumon? Strange, sed mi estas certa: gxi venis el ekstere, el nekonataj al mi malvastajxoj, gxi estas fremda...
Ni komencis mallevigxi. Renkonte al ni, elfalante el grandega turista auxtobuso, per densa vico levigxis homoj, sur kiuj pendis amaso da vidaparataro, auxdigxis multevocxa hispana parolo, kaj mi ekgxojis, kiel ni bone sukcesis --- ni estis cxe Gxvari nur triope.
La auxto de Iraklo atendis nin cxe vojrando, tie, kie ni lasis gxin antaux horo, --- luksa, negxblanka kabrioleto «Russo-Balt», kun forigebla supro. La supro estis forigita, la pordoj --- malfermitaj, sxlosilo kun sukcena breloko, montranta kapeton de Egle la Kolubra Regxino --- sendube donaco de iu balta belulino --- defie fideme elstaris el la regpanelo. En tio estas la tuta Iraklo. Kvankam, versxajne lian auxton oni konas en la regiono.
--- Iraklo Georgievicx, permesu, ke mi sidu apud vi, antauxe?
--- Mi opinios tion honoro, Stanislava Solomonovna.
Sxi donis al mi la bebon.
--- Tenu vi, bonvolu. Cxi tie gxi ne lokigxas, sxirmas la stirradon. Se simple jxeti sur la benkon, gxi disfalos.
--- Certe, mi tenos, ne dubu.
Neniun homon eblas renkonti dufoje, pensis mi, solece eksidante sur vastan malantauxan benkon. Dum homo vivas, li sxangxigxadas cxiusekunde, ecx se li mem tion ne rimarkas gxis iu tempo --- kaj jen pasas semajno, ecx eble kvin tagoj, kaj li estas alia, vi renkontas jam ne tiun, kiun adiauxis; saman alton li havas, samajn kutimojn kaj emojn, sed li mem estas alia, li vin ne memoras; kaj --- cxio rekomencigxas. Kaj kun mi ja okazas sama inferajxo; ja ankaux mi vivas kaj, sekve, sxangxigxas cxiusekunde. Tiel estas malhoneste! Mi ne deziras!
Sed sxajnigi sin antauxa, por ne vundi tiun, kiun renkontis post kvintaga disigxo --- cxu estas honeste?
Do, digna homo devas esti malhonesta, por kompensi malhonestecon de la mondo. Ja gxi estas fia, fia mondo, se gxi estas konstruita tiel: gardema --- mensogas, honesta --- tuj vundas per vero...
Varmega jubilanta vento, cxirkauxante ventosxirmilon, blovis en la vizagxon. Disversxajxoj de floroj cxe vojrandoj kuradis kaj anstatauxis unu alian. Siblante, la vojo dancis renkonten, kiel serpento.
Bela malhonesta mondo.
Iraklo brave bremsis gxuste apud pordego de sia Sagurama vilao. Elsaltis el la auxto, galante malfermis pordeton flanke de Stanjo.
--- Mi petas.
Poste, subridante, malfermis pordeton por mi. Kun la bukedo mi estis tute senhelpa.
--- Mi petas ankaux vin.
Premante per ambaux manoj, li mem malfermis antaux ni klapon de la ajxura pordego. Malkrute supren en la malluman profundon de la gxardeno estis foriranta vojeto.
--- Bonvenon al la azilo de suomo povra.
Amuze, li jam ne unuan fojon nomas tiel sian familian neston. Mi neniam kuragxis demandi, pri kio temas. Mi suspektas, ke la ludo aperis jam antauxlonge, danke al multjara familia amikeco de princoj Cxavcxavadze kun baronoj Mannerheim. Gxiaj radikoj foriras en, versxajne, tridekajn jarojn. Ankaux Iraklo siatempe longe servis kune kun Urho. Mi neniam estis aparte proksima al Urho, kaj neniam havis okazon viziti lian palaceton apud Viipuri, sed, mi opinias, se tio okazus, cxe pordego li nepre invitus eniri en malricxan kabanon, alkrocxigxintan al kruta deklivo de alianca montaro. Aux ion similan.
Finfine ombro. Nur en la gxardeno mi komprenis, kiel, malgraux tuta mia amo al suno, pro malkutimo mi lacigxis de gxi. Vera malvarmo ne estis, tamen, ecx cxi tie --- seka varmigita aero langvore ludis per foliaro, blovetis inter arboj, bizare jxetante ondojn de odoroj de unu al alia, tiel, ke, pasante preter oleandro aux jasmeno, ni subite sentis aromon de glicino, kaj apud la glicino subite traflugis strieto de viskoza melaso de genisto. Aperis deziro sidigxi sur teron, apogi sian dorson kontraux trunko de ekzemple jen tiu pistakarbo, fermi la okulojn kaj spiri, spiri...
--- Mi volas atentigi vin, Stanislava Solomonovna, --- jen antikva fonto. Gxi estas sorcxa. Jam antaux pli ol tricent jaroj homoj rimarkis, ke cxiu gluto forigas unu pekon.
--- Ho-o! Mi gxuste nun havas tian soifon! Necesas trinki kaj trinki!
Sxi rapide alkuris altan blokon el rugxaj brikoj, en kies nicxo apenaux auxdeble lirlis kristale pura akvo. Penante stari malproksime de gxi, por ne malsekigi la robon, kaj ecx metinte unu manon malantaux la dorson, per manplato de la alia sxi cxerpis kaj trinkis, trinkis. Nur sxi ne malvarmumu... Tuj post sunardo, kaj sxia gorgxo estas malforta, mi sciis.
Sxi forturnigxis, rektigxis, forskuante akvon de la mano. La vizagxo estas felicxa, la okuloj brilas, kaj tremetas sennoma floro en nigraj bukloj. Kaj humide briletas la mentono.
--- Bongusta! Kaj dudek sep pekoj estas for! Cxu mi povas ankoraux, gxi ne sekigxos?
--- Kiom via animo deziras, Stanislava Solomonovna. Mi vidas, vi estas granda pekulino. Aux vi decidis rezervi por estonteco? Nur ne malvarmumu.
Li kvazaux legis miajn pensojn.
Eble, li vere legis iomete. Amiko.
--- Aleksandro hieraux same komencis trinkegi, --- Iraklo ruze rigardis al mi kaj denove palpebrumis. --- Sed poste rapide komprenis, ke ekzistas trinkajxoj multe pli kuracaj.
Stanjo tute infanece tiris la kolon, por ke de la mentono ne falu gutoj sur la robon.
--- Ankoraux dek kvin, --- sxi denove turnigxis al ni, visxante la ridetantajn lipojn per malantauxa flanko de la manplato. --- Cxu? Ne, pli kuracaj ne ekzistas.
--- Sed cxu junaj vinoj? --- evidente ofendigxis Iraklo.
--- Dankon, Iraklo Georgievicx, sed tio estas ne por mi.
Cxu io okazis al sxi?
Sxi subite aliris min. Rigardis iomete el sub la frunto.
--- Cxu cxi tie eblas preni dusxon, Sacxjo? Cxu mi sukcesos antaux la tagmangxo?
--- Sendube. Mi tuj vin kondukos.
Finfine aperis io konata en intonacioj. Kaj tuj forflugis la tristo, restis nur miro: pri kia mallumo mi deliris, el kia kesto de Pandora? Ja cxio estas bona, cxio estas mirakla. Trankvilo, suno. Spiri...
--- Kiel bele estas cxi tie, --- diris sxi.
--- Jes. Mi sciis, ke al vi placxos. Ni iru.
--- Cxu vi scias, kion mi pensis tie, cxe Gxvari? Estas absolute necese foje vidi per propraj okuloj tiujn belajn lokojn, pri kiuj antaux tio oni nur legis kaj nur de poetoj sciis, kiel ili estas belaj. Konvinkigxi, ke ili ne estas elpensitaj. Tiam tuj igxas klare, ke ankaux ceteraj belajxoj, pri kiuj ni legas --- konscienco, fidelo, amo --- ankaux ne estas elpensajxo.
--- Cxu al vi foje sxajnas, ke ili estas elpensajxo?
Sxi kuntiris la sxultrojn.
--- Same kiel al vi.
--- Nu, ne-e...
Sxi subridis kun malgaja cxionindulga supereco.
--- Rakontu al iu alia. Mi ja scias.
Maljuna ocxjo Revaz', kvazaux elsaltinta el pentrajxoj de Pirosmani, sidis en plektita fotelo apud enirejo, en ombro, svingante por ventumo per lasta numero de «Apolono», kaj evidente atendis nin --- ekvidis kaj tuj ekstaris.
--- Gamargxobat, sinjorino! Gamargxobat, batono knjaz!
--- Saluton, ocxjo Revaz'.
«Revaz» kaj «knjaz», danke al lia prononco, konsistigis, laux mi, idealan rimon. Mi oblikve rigardetis al Stanjo --- cxu sxi rimarkis? Cxu ne naskos cxi tiu detalo, ekzemple, epigramon? Al mi cxiam estis treege agrable kaj ecx flate, se en sxiaj versoj mi divenis ehxojn de impresoj, de kiuj mi estis se ne kauxzanto, do almenaux atestanto. Ne, sxia vizagxo restis malatenta.
--- Tio estas Stanislava Solomonovna, granda talento, --- diris mi. --- Tio estas Revazo Vahxtangovicx, granda animo.
--- Saluton, Revazo Vahxtangovicx.
--- Eniru dom', mi petas. Dom' estas malvarme, --- li parolis kun forta misprononco, sed al mi ecx la misprononco placxis, ecx la misprononco estis saturita je suno. Li faris pasxon flanken, preterlasante Stanjon al sxtupetoj, kaj, kiam sxi trairis, klinigxis al mi. Diris duonvocxe: --- Al vi depesxo venis, batono. En kovert', --- kaj, sxovinte la manon en posxon de vasta pantalono, trovis la koverton. Donis al mi.
--- Dankon, ocxjo Revaz', --- mi desxovis la dekstran kubuton, kaj ocxjo Revaz' metis la koverton sub mian akselon --- mi alpremis gxin al la flanko kaj, plu portante la centkapan bebon, enmanigitan al mi de Stanjo, eniris en la domon.
Cxi tie, en vere malvarmeta antauxcxambro, Stanjo kaj princineto Tamriko jam turtumis, sukcesinte konatigxi sen mi.
--- Viroj cxiam hastas ne tie, kie necesas, kaj cxiam malfruigxas ne tie, kie necesas, --- diris la princineto, ekvidinte min. --- Mi jam cxion scias --- kaj kiel nomigxas nia gastino, kaj pri Gxvari, kaj ke necesas dusxo. Vi estas libera, Sacxjo.
Jes. Stanjo scipovis esti fulmorapida, mi ja havis okazon tion sperti.
--- Tiam mi vere levigxos en mian cxambron por minuto kaj almenaux liberigos la manojn.
--- Mi ordonos porti al vi vazon kun akvo, --- la princineto per rigardo de sperta eksperto mezuris la bukedon. --- Du vazojn.
--- Metu gxin dume singarde, --- diris Stanjo, starante dorse al mi. --- Mi venos --- arangxos.
Mi faligis la bukedon sur tablon, sxiris la koverton laux rando. Certe, la papero sxirigxis ne tie, kie necesas, --- la fingroj hastis kaj senpaciencis; saltanta en la okulojn surtajpo «Al princo Trubeckoj A. L. en proprajn manojn» kun krako duonigxis.
Kiel mi suspektis, nura ciferajxo. Dum kelkaj sekundoj, mordante la lipojn, mi sensence okulumis elfalintan el la koverto malgrandan malmolan folieton kun ses kolumnoj de kvinciferaj nombroj, poste ekstaris. Mi malfermis sxrankon; el flanka posxo de la jako prenis komp-cxifrilon, arangxitan kiel notlibreto. Enmetis en la fendon la folieton kaj premis per la fingroj sur nerimarkeblaj punktoj de jxakoj de la rekonilo; dum du sekundoj la rekonilo legis miajn fingrospurojn, indekson de sxvito... Poste sur malhela ekraneto eksxprucis saltantaj sensencaj literoj kaj, treminte dum momento, envicigxis en stabilan linion: «Ricevinte cxi tion vi devas senprokraste reveni cxefurbon partopreni enketon treega graveco. Vicministro sxtata sekureco Rusio I. V. Lamsdorf».
Mi demetis la cxifrilon. Ekster kontakto kun mia mano gxi tuj estingis la tekston.
Mi levigxis kaj malrapide aliris al malfermita fenestro, kondukanta en la gxardenon. Apogigxis per ambaux manoj je largxa fenestrobreto. Sunlumo foriris de gxi, eble, antaux duonhoro, la suno kasxigxis malantaux domangulo, sed la fenestrobreto gxis nun estis pli varma, ol la manoj. De cxi tie, de sur dua etagxo, super brilanta foliaro la valo videblis je dekoj da verstoj --- tio estis preskaux cxiuj cxefaj teroj de antikva Kartli.
Jen, ripozis mi.
Jen, restis mi kun la amatino en paradizo.
La ebriiga odoro de pitosporo, kiu floris sub la fenestro, tuj igxis ne mia. Fora, kiel rememoro.
Ne, tamen necesas ekfumi. Mi ekturnigxis laux la cxambro, sercxante cigaredojn; trovis. Denove venis al la fenestro kaj blovis acxan fumon en bonodorantan vastajxon. Estis auxdeble kiel malsupre, malantaux angulo, sxercas kartvele knaboj, trenantaj pakajxon de Stanjo el la auxto en la domon.
Afablega Ivano Volfovicx! Por ke li sendu al mi tian cxifrajxon, devus okazi io vere eksterordinara. Ja mi intervidigxis kun li nur hieraux matene, kaj li, tirante siajn eksmodajn vangoharojn, pufigante ilin per la montrofingro, tiel sincere, tiel hejmece enviis al mi. «Kiaj lokoj! Kia lingvo! Cinandali, kvareli, kindzmarauli... cxiu vorto estas plena je profundega senco! Ripozu, kara, ripozu. Vi havas plenan rajton. La afero de Tarbagatajaj narkobaronoj forvoris de vi duonjaron da vivo».
Kaj jen, bonvolu. «Ricevinte cxi tion...»
Ne, suficxas. Ja povus ni plu promeni gxis la vespero! Kaj ocxjo Revaz' povus, ekzemple, ekdormi, ne atendinte nin. Ja cxiel povus esti! Gxis la mateno mi ne movigxos el cxi tie!
Sed --- kio do okazis?
Mi ne volas, ne deziras pensi pri tio! Jam forgesis!
Sed ja io terura... Kaj cxu morgaux, cxu postmorgaux --- mi denove plongxos en tion kun la kapo.
--- Amiko Aleksandro! --- lauxte kriis Iraklo de malsupre. --- La tablo estas arangxita!
2
--- Vi lacigxis, amata.
--- Ne.
--- Ja lacigxis. Kisas jam sen forto.
--- Ne, Stanjo, ne.
--- Mi ja sentas.
--- Cxu vi jam ne deziras?
--- Mi cxiam deziras. Cxiam kusxus cxi tiel. Sed vi ripozu iomete.
Kiel karese sxi prononcis tiun «cx-t». Varsovio.
--- Mi ja nenien malaperos, Sacxjo.
--- Mi malaperos.
--- Vi malaperos. Sed mi ne. Kiam mi necesos --- mi cxiam estos apude.
Sxi ne mensogis. Sed ankaux ne diris veron. Sxi simple --- diris.
Sxi eksidis. Mallevis la piedojn al lanugeca, vasta je la tuta planko, tapisxo. Zorgeme rigardis al la fenestro. La vastajxo kovrigxis per miela nebulo.
--- Kiel vi pensas, cxu ne estis auxdeble, kiel mi cxi tie jelpetis?
--- Estas mole dirite... --- balbutis mi.
--- Ja mi sopiris pri vi, --- klarigis sxi kaj ekstaris. Malrapide aliris la fenestron. Mi rigardis. Sxi sentis mian rigardon, certe, kaj ne turnigxis --- malhaste iris kaj permesis al mi admiri sxin. Preskaux dancis. Elasta, fleksema, brunhauxta --- por momento mi sxajnis al mi fakiro kun fluto, sorcxanta... kiun?
--- Vesperigxas, --- diris sxi. Silentis iom; mi admire rigardis. --- Nun ni al Bebriscihxe jam ne veturos, certe.
--- Al mi vere aperis aliaj planoj por dua tagduono.
Sxi ne respondis. Versxajne, sxi jam ne memoris tiujn siajn vortojn.
--- Sed morgaux matene, --- reve prononcis sxi post pauxzo. --- Imagu, dum tuta semajno ni estos cxi tie! Mi tiel dankas vin.
Kaj subite, levinte manojn, sxi ekturnigxis laux la cxambro. Nigraj haroj disflugis per rapida karuselo, la mamoj tente tremis. Jam denove aperis deziro premi ilin per la manplato.
--- Kiel bone! Kiel bone! Mi estas fe-li-cxa!
«Ricevinte cxi tion...»
Mi jam ne memoras! Ne memoras!
--- Belegajn bukedojn vi faris.
--- Jes, tion mi scipovas, --- sxi turnigxis al mi kaj iom mirigite jxetis rigardon el sub la frunto. Kvazaux por sxi estis surprizo: mi rigardas al sxi, sed ne al la bukedoj. --- Kiel vi rigardas...
--- Kiel?
--- Bone. Cxu mi similas al Liza?
La gorgxo spasmis. Mi glutis.
--- Tute ne similas.
--- Kaj cxu en lito similas?
--- Tute ne similas.
--- Cxu vi diverse sentas kun mi kaj kun sxi?
--- Tute diverse.
--- Cxu ne tutegalas?
--- Ne.
--- Cxu vi estis felicxa kun sxi, gxis ni ne kunpusxigxis?
--- Mi ecx nun kun sxi felicxas. Kaj kun vi felicxas.
Sxi ridetis iom malestime.
--- Vi devus akcepti islamon, sed ne komunismon.
--- Tiam mi ne povus trinki vinon.
--- Oj, stultulino mi estas! --- sxi svingis la manojn. --- Molestas per paroloj, sed la viro, nature, volas ankoraux drinki! Cxu vi volas, mi surmetu ion kaj kuru malsupren, tie sur la tablo restis botelo.
--- Vi estas tro zorgema.
--- Ne ekzistas «tro». Jam antikvuloj diris: nobla virino post kunigxo devas zorgi pri amato, kiel patrino pri infano --- cxar virino en kunigxo naskigxas, sed viro mortas. Kaj sportistoj rimarkis: post tiu afero rezultoj de virinoj plibonigxas, sed de viroj --- fi!
--- Mi penu elvivi, --- respondis mi kaj, etendinte la manon en fendon inter la litkapo kaj la muro, eltiris preskaux plenan botelon da «ahxasxeno». Pardonu, Ivano Volfovicx, mi nenion memoras. Stanjo ekridis. --- Cxu vi trinkos?
--- Ne. Mi de vi estas ebria, tio suficxas.
Mi versxis por mi du glutojn en pokalon, trinkis. Demandis singarde:
--- Cxu vi estas en ordo?
--- En absoluta. Ja ne maltrankviligxu vi, simple estas sana vivmaniero. Mi ankaux fumi cxesis.
--- Sed kio okazis?
Sxi ekridis ruze. Karesis unu el bukedoj. Al sxi vere placxis, kiel mi rigardas al sxi, kaj sxi pasxadis, promenis laux la cxambro --- de la sxranko al muro kun ponardoj kaj sabroj, de la sabroj al muro kun familiaj fotoj, poste al grandega surplanka vazo... El la haroj super la orelo, tremante, plu elstaris forgesita trunketo de anonima floro, nuda kaj orfa, al gxi ne konvenis nudeco; cxiujn gxiajn petalojn ni fordrasxis je la kuseno.
--- Ja vi min tiel petegis! Tian konvinkan argumenton donis!
--- Kian?
--- Mi ne diros.
--- Jam antaux duonjaro mi rezignis petegi...
--- Min argumentoj atingas, kiel gxirafon. Ne maltrankviligxu, Sacxjo. Simple mi pensis: mi estas je kvar jaroj pli agxa, ol sxi, mi devas tre-e observi min. Almenaux subteni egalecon, --- kaj subite sxi montretis dum momento la langopinton. --- Ja mi ecx ne scias, kiel sxi aspektas. Kaj Pauxlinjo. Vi almenaux fotojn montru.
--- Por kio?
--- Ja parencaj homoj.
--- Se tio ne estus vi, mi decidus, ke virino senlime paradas.
--- Tio signifas, ke mi senlime bele sentas. Kaj sentas mi, ke mi senlime amas vin.
--- Kun vi estas malfacile paroli. Vi tiel posedas vortojn...
--- Vi posedas min, kaj mi posedas vortojn. Do, vi posedas vortojn prokure. Regxu silente, kaj parolos mi.
Sxi eksidis sur la fenestrobreto, per nuda dorso al la gxardeno, superversxita per flav-roza lumo.
--- Vortoj... Ili, damnitaj, estas kreitaj gxuste por trompo. Homoj estas diversaj, cxiu havas sian amon, sian malamon, sian timon. Kaj vorto estas unu sama por cxiuj. Tiu, kiu parolas, subkomprenas tute ne tiun amon kaj ne tiun timon, kiun subkomprenas, auxdinte, la alparolato. Tial estas pli bone silenti pri tiuj temoj... aux paroli nur por gxojigi tiun, kiu estas apude... aux, se diri serioze, klarigadi gxuste sian amon. Ja nur por tiu sola vorto necesas tutan romanon, tutan poemon verki. Mi jen, dum flugis, --- sxi ridetis, --- du versajxojn pri vi verkis. Tamen, tion, ke ili estas pri vi, neniu komprenos.
--- Kaj cxu mi? --- stulte fierante, demandis mi.
--- Kaj vi, --- sxi denove ridetis, --- des pli.
--- Legu.
--- Ne.
--- Legu.
--- Ne, ne. Mi ne deziras nun. Ja ju pli oni macxas sian komprenon, des pli oni foriras de la aliula. Por kio vi foriru de mi? Jen vi, apude. Tio ne tre ofte okazas. Baldaux vi denove forveturos ien, kaj mi dume publikigos --- tiam legu, --- sxi metis unu kruron al la fenestrobreto, cxirkauxvolvis gxin per la brakoj. --- Kia mirakla aero iras de ekstere, --- profunde enspiris sxi. --- Ni ankoraux promenos antaux vespermangxo, cxu? El la fonto trinkos.
--- Nepre. Kaj antaux vespermangxo. Kaj antaux dormo.
--- Antaux dormo tio estas aparte necesa.
«...Senprokraste reveni cxefurbon...»
Mi versxis plenan pokalon kaj eltrinkis, ne desxirante. El la pokalo ekscite venis odoro de vinbergxardenoj, nagxantaj en suna oceano.
--- Cxu al la aerodromo vi veturis el la hejmo?
--- Hejmo... --- la suna oceano ekversxigxis en la sangon. --- Hejmo estas loko, kie eblas ne adaptigxi. Ne kontroli vortojn. Esti laca, kiam lacigxis, silenti, kiam silentemas --- kaj dum tio ne timi, ke ofendos. Ne sxajnigi sin ecx je momento --- nek per gesto, nek per rigardo...
--- Tiel neniam estas.
--- Eble. Tial mi neniam havis hejmon.
--- Sed eble, simple vi neniam estis hejme?
--- Sukcesa bato.
--- Sacxjo, mi ne volis ofendi! Vi estas la plej bona, mi ja scias! Simple mi tre volas esti via hejmo... kaj al mi sxajnas, mi povus. Sed kiam mi pensas, ke vi vizitos la hejmon du-tri-foje monate, kaj ceteran tempon estos en la alia... kaj eble, ecx en la tria --- jen tie, jen tie hejmoj aperados kaj defalados de vi, kiel folioj, sekigxantaj pro manko de vi... Ho ne, ne. Cxiam mi diras stultajxojn. Kapricas. Ne auxskultu. Tio estas, cxar mi malstrecxigxis, ja mi nun tro bone fartas. Kaj se mi subite naskus de vi, cxu vi min forlasus?
--- Ne, certe, --- malrapide diris mi.
--- Ne? Cxu vere ne? --- sxia vocxo eksonoris, kaj eklumis la vizagxo.
--- Stulta vorto --- forlasus... Ja vi estas mia familio. Mi estus kun vi, kiom povus. Sed, vidu... jam rompita. Cxar neniam plu sentus min digna homo.
--- Sed cxu nun vi sentas?
Tio estis vangofrapo. Vangofrapo sub la zonon, tiel scipovas nur virinoj. Jes, ne mi parolu pri honesteco. Kun peno, kvazaux boateto, naviganta kontraux forta fluo, mi demetis la pokalon malproksimen; en paradiza silento abrupte ektintis vitro.
--- Ne tre. Sed dum mi donas al vi pli da gxojo ol da malgxojo --- ja vi mem tiel diras...
--- Jes, certe jes! Do --- kio?
--- Do tio havas almenaux ian sencon.
--- Sed tiam mi havus ecx pli da gxojo, Sacxjo!
--- Sed li? Ja mi ne povos doni al li tiom da atento, kiom... li meritas.
--- Al mi vi same ne cxiam donas tiom da atento, kiom mi meritas. Sed kiu diros, ke mi al vi kreskas malbona?
Uragano. Vortoj estas ne pli, ol flugantaj laux vento folioj. Se venis uragano --- la folioj devas desxirigxi kaj flugi, sed ilia flugo nenion signifas. Gxi signifas nur, ke venis uragano. La uragano foriros --- kaj ili falos. Kaj stultulo, ne, sadisto estos tiu, kiu, veninte al nagxanta en koto folieto, ekriprocxos gxin: «Ja vi jam flugis, nu, ek, ankoraux, ja tio estas tiel bela!»
Do, cxu vere estas pli honeste silenti, ne jxetante al vento vortojn, kaj silente fari tion, kion oni deziras; simple penante lauxeble ne malutili dum tio al aliuloj, same silente?
--- Stanjo, vi mem ne komprenas, kion vi parolas.
--- Certe, ne komprenas, mia afero estas virina. Sed vi, masklo, diru sincere - cxu vi ne estus almenaux flatita?
Mi nur balancis la kapon.
--- Nature, se sen kvereloj kaj skandaloj --- mi treege fierus.
Sxi ekstaris de la fenestrobreto, ridetante. Nehaste alvenis min.
--- Kontraux via volo mi neniam ion ajn faros.
Sidigxinte cxe miaj piedoj, sxi klinigxis. Hipnotigite rigardis, kiel mi, tremetante, sxvelas sub sxia rigardo --- kaj mem senkonscie tremetis kun mi.
--- Nu jen, --- diris sxi preskaux adore, --- vi denove min deziras.
Sxi tusxis per la fingropintoj. Poste, ekstarinte super mi sur genuoj, tusxis per la brusto. Poste per la lipoj. Denove desxovigxis, enrigardante. La disvolvitaj haroj pendis preskaux gxis la littuko.
--- Gxi rememorigas al mi idon de iu raba birdo. Postulema kaj sendefenda. Iomete kreskis --- kaj jam emas beki! Sed mem, sola --- nenion povas, necesas alflugi, el ajna foro alflugi al gxi kaj nutri, nutri...
Sxi levis la vizagxon. La okuloj brilis.
--- Mi amas vin, Stanjo, --- diris mi.
--- Mi alflugos. El ajna foro, almenaux por tago, por horo, por kiom vi diros. Alflugos, alflugos! --- sxi movis la fingropintojn laux la duonmalfermitaj, sekigxintaj pro kisoj lipoj. --- Cxu vi deziras cxi tien?
--- Ne. Prefere donacu al la masklo inon.
Per rapida elasta fulmo sxi turnigxis al mi per la dorso, falis sur la flankon --- nur risorte ektremis la matraco. Pikanta kirlo de haroj brulvundis mian vangon.
--- Cxu tiel?
3
Al la programo «Tempo» ni malfruigxis gxuste je minuto. Kiam, petole finridante kaj finflustrante, ni mallevigxis en la salonon, Iraklo kaj Tamriko jam sidis antaux la televidilo, kaj mi tuj komprenis, ke okazis io terurega. Iraklo turnigxis al la sono de la pasxoj, lia vizagxo estis tute griza.
--- ... Je la deka kaj dek sep laux Peterburga tempo, --- per morta vocxo informis la anoncisto. --- Gravitavio «Carido» iris de bazo Tjuratamo, kie grandprinco Aleksandro Petrovicx trovigxis kun inspekta vojagxo, al flughaveno Pulkovo. Cirkonstancoj de la katastrofo sendube atestas pri tio, ke okazis atenco...
--- Dio! --- ne sukcesis reteni ekkrion la princineto.
Mi malvarmigxis. Mi cxion ekkonsciis momente --- ecx tion, ke ekzistas nek savo, nek prokrasto por mi kaj Stanjo. Mi rigardis al sxi --- sxi auxskultis, etendinte la kolon, kiel antauxe cxe la fonto, kaj sxia frunto estis sufere faldita. Mi prenis el la posxo la cxifrilon kun la depesxo, tusxis per la fingroj la jxakojn kaj montris al sxi la ekraneton. Dum sekundo sxi nekomprenante legis, poste kun teruro ekrigardis en miajn okulojn.
--- Tion mi ricevis tage, --- diris mi. --- Intencis prokrasti gxis morgaux.
Sxi prenis mian manon kun la cxifrilo, alportis al la lipoj kaj kisis.
--- Dankon pro la hodiauxo.
Mi ekiris al la telefono. Prenis la parolilon, ekklavumis numeron. Malantaux mia dorso Stanjo ion klarigadis al la gastigantoj --- mi ne auxdis.
--- Frauxlino, kiam vi havas la plej proksiman flugon al Peterburgo? Je la dudek dua kaj kvindek?
--- Ni sukcesos, --- abrupte prononcis Iraklo. --- Mi veturigos.
--- Rezervu unu lokon...
--- Du! --- despere ekkriis Stanjo.
Mi konfuze turnigxis al sxi.
--- Stanjo, eble vi ankoraux iom ripozu sub la suno...
Sxi ecx ne donis al mi respondon. Ecx forturnigxis.
--- Du lokojn. Kajxinskaja Stanislava Solomonovna, Trubeckoj Aleksandro Lvovicx. Ne, ne Levonovicx, simple Lvovicx. Jes, je duonhoro pli frue, mi komprenis. Gmadlobt dahxmarebisatvis.
Mi surmetis la parolilon. Gxi preskaux elglitis el sxvitaj fingroj.
Iraklo aliris min. Peze mallevis la manplatojn sur miajn sxultrojn kaj forte skuis. Li iel tuj malaltigxis.
--- Trovu ilin kaj mortigu, --- kun firma rauxko diris li.
--- Mi penos, --- respondis mi.
--- Mi kafon kuiros al vi, --- mallauxte diris Tamriko.
Jam en la auxto, meze de stela aroma nokto --- maldiketa lunarko nagxis tiel trankvile --- Stanjo demandis, kiam Iraklo deiris por fermi la pordegon:
--- Cxu Liza vin renkontos?
--- Ne. Ili ecx ne scias.
--- Bone. Do, ni sukcesos tie interkisi por adiauxo.
--- Mi venos, Stanjo! --- mia gorgxo spasmis pro tenero kaj kompato. Mi sciis, tio estas malvero, neniu povas veni al iu ajn dufoje. --- Mi venos!
--- Mi estas via hejmo, --- respondis sxi.
En karesa mallumo jen tie, jen cxi tie pulse sonoretis cikadoj.
versto ---
Malnova rusa mezurunuo de distanco (1066.8 metroj, t.e. proksimume 1 kilometro).
Temas pri priskribo de tiu cxi loko fare de granda rusa poeto Mihxailo Jurjevicx Lermontov (1814--1841) en komenco de poemo «Mciri» (en traduko de B. Tornado):
Nemultajn jarojn antaux nun,
kie brakumas sin sub sun'
kiel fratinoj kun la bru'
Kura' kaj de Aragvo flu' ---
situis monahxej'. Post mont'
ecx vidos nun preteriront'
ruinojn de l' pregxeja mur',
de l' volbo kaj de l' garda tur'...
Kartvela mangxajxo el kokajxo.
Kartvela vino.
Adamo Mickiewicz (1798--1855), granda pola poeto.
Sankta milito cxe islamanoj.
La tradukinto petas pardonon de leganto pro tio, ke li ne sukcesis traduki la kalemburon en Esperanton; sed espereble tio estas pardoninda, cxar la kalemburo montras gxuste neregulecon de rusa vortoderivado, kio nature apenaux tradukeblas en regulecan Esperanton.
Grandan dankon (en la kartvela).
Monto en Kauxkazo, sudoriente de Elbruso; havas glaciriverojn.
La plej alta pinto de Pamira montaro.
Citajxo el fama poemo de la granda rusa poeto Aleksandro Pusxkin «Kupra rajdanto».
Citajxo el poemo de M. Ju. Lermontov «Disputo» pri Kauxkazo.
Saluton (en la kartvela).
Saluton, sinjoro (en la kartvela) princo (kripligita rusa «knjazj»).
Dekoracia planto (latina nomo: pittosporum, t.e. «pecxosemulo»).
Aludo al rusa anekdoto pri gxirafo, kiun sxercoj atingas prokraste pro longa kolo.
Vespera televida novajxprogramo je 21:00.
Dankon pro la helpo (en la kartvela).
La reto de orbitaj gravitiloj, nutrataj de sunbaterioj, en nura horo trenis la sepcentlokan gigantan linisxipon laux balistika kurbo de Tbiliso gxis Peterburgo.
Dum la vojo ni preskaux ne parolis, nur intersxangxis iujn negravajn replikojn. «Cxu vi deziras al la fenestro?» --- «Tutegale estas mallume». «Via vizagxo sukcesis iomete sunbrunigxi, la vangoj brulas» --- «Ili pro vi brulas, Sacxjo». --- «Cxu ni trinku ankoraux kafon?» Pri la afero, atendanta min, mi penis ne pensi; estas stulte konstrui apriorajn versiojn, nenion sciante, --- ties multajn fragmentojn mi auxdis kaj en la vico por registrigxo, kaj en la vico al la avisxtuparo, cxiuj estis stultegaj. Najbaroj susuris per gazetoj, jen tie, jen cxi tie ekflamadis obtuzaj konversacioj, turnigxantaj cxirkaux la katastrofo --- mi ne penis kapti rigardon de Stanjo, mi rigardis al sxi deflanke, sed sxi sidis, fiksrigardante antauxen kaj kvazaux sxtonigxinte, kaj nur per ambaux manoj glatigadis, karesis, trankviligadis mian manplaton, senespere alpremigxintan tra nesentebla blanka sxtofo al la varma rondajxo de sxia femuro. Nur kiam la piloto dekrocxigxis de la gravita tiro, kaj, korektante la kurson en aerodinamika regximo, komencis preparon al la alterigxo, Stanjo, gxis nun ne deziranta renkonti mian rigardon, subite komencis deklami. Ecx sxia vocxo sxangxigxadis pro versoj --- igxis malalta, iomete rauxka. Pasia. Kvazaux de aglino. Tio estis vocxo de sxia naturo, tiel sxi gxemis en lito, kaj mi fieris: al mi sxajnis, ke tio signifis, ke mi povas doni al sxi saman felicxon, kian donas al sxi la fundamento de sxia vivo, la akso de turnigxo de la ekstera vantajxo --- sxia talento. «Kvazaux la devon mi plenumas. Kvazaux de l' koro mi forflugas de la amitoj, de l' amatoj». Sxi havis plurajn tekstojn, verkitajn kvazaux de viraj personoj. Versxajne, de tiuj, kun kiuj sxi estis; mi konjektis, ke da viroj sxi havis pli, ol mi da virinoj. Se tiu cxi teksto estis el tiuj, kiujn sxi verkis dum la vojo cxi tien, do, tiel sxi imagis min. La animo pli pezigxis --- sxi eraris. Kun sxi mi ne plenumis ian ajn devon; versxajne mi simple timigis sxin, tro ofte kaj kun tro granda pieco uzante vortojn «devo», «devas»... Kiel sxi koleris, kiam mi, anstataux ol diri «Vespere mi volas veturi al vi» diris «Vespere mi devas veturi al vi»; dum por mi tio estis sinonimoj. De sxia koro mi nenien forflugis kaj ne povis forflugi. Mi simple tion ne scipovis. De viraj personoj sxi ankaux verkis pri si mem.
La cxefurbo renkontis nin per malbona vetero. La avio haltis; Stanjo, levigxinte, surmetis pluvmantelon. Gxi ankoraux estis malseketa. Kaj sxia pakajxo ankoraux estis malseketa --- la sama oblikva, malvarma pluvo, kiu malsekigis gxin matene, versxigxis sur gxin nun, vespere, kiam portisto, grakgxemante kaj kriante: «Atenton!», rulis gxin al taksia haltejo. La pluvo jen cxesis, jen, obeante koleran frenezon de ventoblovoj, denove jxetigxis el malvarma mallumo, gxi versxigxis onde, kaj la jxusa kartvela sunbrilo jam sxajnis efemera cxielarka ekbrilo, vidita en songxo. Sxovinte la manojn en la posxojn de la grosxkosta cxina pluvmanteleto, neglekte surmetinte la kapucxon, kaj ecx ne peninte butonumi sin, Stanjo en malpezaj sxuetoj pasxis rekte laux la glacia bolo de nigraj flakoj.
--- Ne malvarmumu, Stanjo.
Sxi kvazaux ne auxdis. En freneza lumo de alterigaj lumiloj sxia vizagxo fantome fajreris. Sxi gxis la fino ne turnis sin al mi. Ni ne interkisis por adiauxo. Kvankam min neniu renkontis. Super ni de tempo al tempo kun longa sibla bruo glisis alterigxantaj sxipoj, iliaj poziciaj lumoj apenaux penetris tra aero, saturita per akvo. Mi kun la portisto transsxargxis la pakajxon de Stanjo, mi donis al la ulo rublon («Multajn dankojn, sinjoro...»), Stanjo silente pasxis en la auxton, silente batfermis la pordeton kaj la taksio ekveturigis sxin en la modestan logxejon, kiun sxi jam duan jaron luis en la tria etagxo de deca domo en Kamennoostrovskij; kaj mi, per la manplato forigante akvon de la vizagxo, revenis en flughavendomon, fordonis en deponejon mian vojagxsakon --- mi sentis, ke mi baldaux denove flugos, kaj el auxtomata telefono vokis la ministrejon.
--- Ha lo?
--- Ivano Volfovicx!
De la lango preskaux elflugis kutima «Bonan vesperon!». Mi sukcesis kapti gxin cxe la vosto.
--- Jes, estas mi. Parolu!
--- Tio estas Trubeckoj. Mi estas en Pulkovo.
--- Ahx, kara mia, ni vin longe atendas!
--- Cxu mi tuj venu?
--- Ja nature tuj. Ne konvena estas tago por prokrastoj.
Finfine ankaux mi kasxigxis de la pluvo en auxto. El la posxo de la tute malseka jako mi prenis tute malsekan tukon, komencis froti la vizagxon, la kolon, la harojn. Lumo de lanternoj flagretis sur kurantaj laux la vitroj akvostrietoj, la tegmento de la auxto tondris kiel tamburo.
--- Al la Palaca placo, sxoforo.
Kaj same kiel mi dum lastaj du horoj pelis for pensojn pri la afero, atendanta min, diligente ne auxskultante atingantajn min fragmentojn de konversacioj, turnigxantaj cxirkaux la malfelicxo, samtiel nun mi, kvazaux polvon el tapisxo, komencis batforigi el la memoro la febre karesajn manojn de Stanjo kaj sxian mortan, forflugintan en vakuon rigardon.
Grandprinco Aleksandro Petrovicx. Tridek kvar jaroj... estis. Skrupule digna homo, talenta matematikisto kaj bona organizanto. Revulo. Oficiale li estis estro de Rusia parto de Rusi-Nordamerika projekto «Ares-97», fakte --- dekstra mano de la maljuna Koroljov; li kaptis cxiun vorton de la granda ingxeniero, cxiam estis preta helpi al la afero kaj per sia morala auxtoritato, kaj per sia sxtata influo. Mi havis okazojn kelkfoje renkonti lin en diversspecaj oficialaj kaj neoficialaj arangxoj, kaj post tiuj renkontoj cxiam restis varma sento; li estis rare agrabla homo. Ne eblis imagi, ke li havis malamikojn. Tiajn malamikojn.
La taksio turnigxis al Transbalkana avenuo. La juna sxoforo neglekte turnadis la stirradon kaj ion apenaux auxdeble, morne fajfetis. Brilanta kacxo de gutoj faladis tra la lumo de la auxtolanternoj. De tempo al tempo sub la pneuxmatikoj mallonge kaj sovagxe grauxlis flakoj.
«Ares-97». De la momento, kiam igxis klare, ke termonuklea motoro estas afero malproksima, oni decidis movigxi laux tiu provita vojo, laux kiu ekde fino de la kvindekaj jaroj oni iris cxi tie, sur la planedo. Sur stabilajn suncentrajn orbitojn en spaco inter la orbitoj de Tero kaj Marso estis proponite per ordinaraj senpilotaj aparatoj kun likvajxaj motoroj jxeti du seriojn da potencaj gravitiloj, kiuj, en certa pozicio --- gxi ripetigxus nur fojon dum jaro kaj duono --- provizus movigxon de sxipo kun praktike ajna tunaro kun konstanta akcelo dek metrojn dum sekundo je sekundo. La inercia fazo de la flugo tiamaniere estus tute likvidita, kosmonauxtoj renkontus nek la senpezecon, nek gxiajn malagrablajn konsekvencojn, kaj dauxro de la flugo malplilongigxus de pluraj monatoj gxis --- en la plej malbona okazo --- semajnoj. Krome, unufoje pendiginte en la kosmo cxenon de tiraj gravitiloj, la problemon de trafiko inter Tero kaj Marso eblus solvi unufoje por cxiam --- cxiuokaze, gxis aperos iaj principe novaj eblecoj kiel, ekzemple, trapikado de tridimensia metriko. Cxiun jaron kaj duono, sen ajnaj ekstraj elspezoj, ne trabruligante la multesuferantan atmosferon per novaj eliggasoj de duzoj kaj minimume influante ankoraux ne tute esploritajn, sed jam tre timigajn geofizikajn efektojn de flama trabatado de la cxielo, igxos eble, se aperos deziro, sendi al Marso sxipon cxu kun dudek, cxu kun tridek homoj, aux ecx tutajn eskadrojn po ok aux dek sxipoj kun kvinhoraj intervaloj; kaj fervoruloj jam revis pri koloniigo de la rugxa planedo. La tira cxeno devis konsisti el dudek cxeneroj --- dek gravitiloj provizus akceladon for de Tero kaj kontrauxan bremsadon survoje al Tero, aliaj dek --- bremsadon survoje al Marso kaj kontrauxan akceladon for de Marso. Se atenti, krome, ke dum tridek jaroj da ekspluatado de la orbita cxeno de gravitiloj neniu sxipo averiis dum la tira fazo de flugo, tia varianto de ekspedicio aspektis ne nur pli ekologiema, ne nur malpli multekosta, sed ankaux multege pli fidinda, ol ajna reakcia --- ecx se Livermoro aux Novosibirsko donus, finfine, la termonuklean motoron. La flugo estis planita por septembro de la nauxdek sepa jaro. La realigo de la projekto okazis kun cxiuj eblaj reciprokaj riverencoj kaj respektosignoj de la gvidaj landoj; kun ceremonia, vera azia gxentileco oni sekvis plenan egalecon. Kapon al kapo, gravitilon al gravitilo --- ni faris unu, kaj ili faris unu, proksimume foje dum duonjaro, sed ne nepre je unu sama tago. Ni la akcelan, kaj ili la akcelan. Ni la bremsan, kaj ili la bremsan. Por la unua duono de julio estis planita vica lancxo --- de la kvina kaj la sesa el la apudtera dekopo; la dato estis ankoraux precizigota kaj konsentigota kun la usonanoj. Restinte du monatojn senvojagxe en la Tjuratama kosmodromo, la grandprinco liberigxis por du tagoj kaj ekveturis al la cxefurbo, por raporti pri preteco de la afero antaux la caro, Dumo kaj ministraro. Necesas tuj komunikigxi kun la usonanoj kaj ekscii, cxu ne okazis cxe ili provoj de diversioj aux atencoj.
Aux tio estis iu ilia patrioto skizofrenia...
Deliro.
Cxu triaj landoj... Estas fragmentaj informoj pri ekzisto de rondoj en Japanio, en Germanio, ofenditaj pri malgranda, laux ilia vidpunkto, partopreno de iliaj sxtatoj en la internacia projekto de la jarcento. Laux ilia opinio, tio mallevas prestigxon de iliaj nacioj. Fi-naciistoj, hundo ilin formangxu. Estas bone, ke ili estas malmultaj, kaj ke ilin kutime neniu auxskultas. La germanoj siatempe tre insistis, ke «cele de plena balanco de partopreno de la cxefaj flankoj» cxiuj lancxoj plenumigxu de unu sama kosmodromo, kaj tiu estu de iu tria lando, kaj tuj kun sengxena insisto proponis sian kosman bazon en maro de Bismarck --- ne proksime estas veturigi tien trans la oceano cxiujn materialoj kaj por la usonanoj, kaj por ni!
Ne, ne. Estas sensence nun konstruadi versiojn. Mi nun neniel diferencas de kretenoj, posedantaj nulan informon, balbutantaj pri frankmasona komploto kaj pri tio, ke di-sinjoro punis orgojlon de la homo, ekdezirinta grimpi sur la cxielon. Auxdis mi hodiaux tielajxojn --- rigardis al Stanjo, sentis Stanjon, sed auxdis pretere.
Cxio. Stanjo jam estas hejme, en varmo, jam sendube prenis banon, kusxigxis sub litkovrilon kun iu libro aux manuskripto, aux televida ekrano flagretas per io distra kontraux la lito --- tiel bone estas kusxi apude, brakuminte unu la alian, vangon cxe vango kaj senpense-gxoje spekti cxian sensencajxon... Suficxas! Kion sxi nun pensas pri mi --- mi tion de cxi tie ne sxangxus, ecx se forrongxus mian pugnon.
Aux mi tro fierigxas, kaj sxi nun tute ne pri mi pensas?
Sed nur antaux iuj kvin horoj sxi gorgxe, longe ekkriadis sub mi... kaj dancis: mi estas felicxa!
Sed --- matene? Kiel malestime sxi kondutis matene, cxe Gxvari!
Dio, cxu tio estis? Cxu tio estis hodiaux --- varmego, cxirpado, blua vastajxo? Kaj la plej granda tragedio estis tio, ke la kara virino kondutas fremdece.
Cxio, suficxas.
Ni alveturis.
2
La Ministrejo de Sxtata Sekureco trovigxis en maldekstra alo de malnova domo de la Gxenerala Stabo. Montrinte al kozako, iomete mirigita de mia aspekto, la malsekigxintan paspermesilon, mi surkuris laux largxa sxtuparo sur la trian etagxon --- blanka jako, helblua cxemizo kun malfermita kolumo, blanka pantalono, blankaj someraj sxuoj; tipa milionulo sur ferdeko de propra jahxto. En la sxuoj plauxdetis akvo. Ne, ne milionulo, certe --- pelulo. Servodeva oficiro.
La koridoroj estis malplenaj, kaj, sxajnis, la domo dormas, kiel devus esti en tiu cxi horo. Sed laux apenaux kapteblaj signoj, kiujn, certe, ne rimarkus fremdulo, mi sentis, ke tie, malantaux cxiu fermita pordo, estas dissxovita formikejo. Nature. Tielajxoj ne okazis en Rusujo ekde tempoj de grafo Palen. Kvankam, estis ankoraux Karakozov --- tute malsana homo... Kaj ankaux minuskompleksa Pestel rezonadis, sxvebante en nuboj, pri murdo de caro por popolaj liberoj. Interese, se lasi lin kun Aleksandro Pavlovicx solaj --- cxu vere li kuragxus? Aux li al servutuloj prokurus --- vi, Ivacxjo, unue laux mia ordono per falcxilo sentripigu la cezaron, kaj poste vi ricevos liberon... La revemaj antauxuloj timigis Nikolaon Pavlovicxon tiel, ke li dum la tuta cetera vivo singultadis pro vorto «libero» --- nu, kaj li kondutis adekvate, forbalais pensulojn el la sxtataparato, lasis nur solajn nekontrauxdiremajn sxtelulojn; preskaux forfekis Rusion...
La sekretario estis bravulo; ecx la brovon ne movis, ekvidinte inter cxi tiuj severaj muroj tian ekzotaspektan miraklon, kiel nuna mi.
--- Ivano Volfovicx atendas vin, sinjoro kolonelo. Mi petas.
Kaj malfermis antaux mi pezajn pordoklapojn.
Lamsdorf ekstaris malantaux tablo kaj, auxdeble krakante per densa sxtofo de gladita uniformo, ekiris renkonte al mi, etendis ambaux manojn. Lia osteca baltgermana vizagxo malgaje longigxis.
--- Kia via estas suda, kara mia, kia vi estas malseka... Pardonu min, maljunulon, ke mi tiel senceremonie plukis vin el la kartvelaj florajxoj en nian marcxon. Vi estros la enketon. Kaj tion difinis ne mi, --- li pikis per la fingro supren. --- Estas faktoroj... Sed ne pensu, je Kristo, --- li serioze ektimis, ke diris sentakte, --- ke mi al vi ne konfidus... Sed ja lacigxis vi dum la printempo, kiel diablo cxe fajrujo, ja mi scias!...
» Cxi tien, kara, sidigxu. Ni tuj varmigilon sxaltos, vi sekigxos, --- grakgxemante, li elrulis olean varmigilon el malantaux de malnovega cxina ekrano, sxirmanta ripozanguleton --- tableto, elektra tekrucxo, skatoletoj kun dolcxajxoj; la generalo estis fama dolcxemulo. Li enpikis la kontaktilon en la kontaktingon. --- Cxu vi deziras teon?
--- Dankon, Ivano Volfovicx, mi tiel tagmangxis cxe princo Iraklo, ke nun dum du tagoj povos nek mangxi, nek trinki. Pli bone ni turnu nin rekte al la afero.
--- Ahx, bone, ahx, bravaj knaboj! Almenaux tagon sukcesis akapari. Kia bedauxro, ke princo Iraklo tiel frue demisiis!
--- Por li suficxas aferoj en la kartvela parlamento.
--- Jes, mi ja povas imagi... Cxu tie estas varme?
--- Varme, Ivano Volfovicx.
--- Cxu cxio floras?
--- Ohx, floras.
Li malgxoje suspiris, eksidis ne cxe la tablon, sed en la fotelon kontraux mi. Metis la kruron sur la kruron, senkompate tirante la maldekstran vangoharajxon tiel, ke gxi preskaux atingis la epoleton. En nigran, duonkovritan per pezaj kurtenoj fenestron frapadis pluvo.
--- Al la afero, vi diras... Terura afero, kara Aleksandro Lvovicx, terura... Mi ecx ne scias, kiel komenci.
Mi atendis. De la varmigilo komencis poiomete flui polv-odora varmo.
--- Je la oka kaj kvardek tri elflugis la carido el Tjuratamo. Kun li estis sekretario, profesoro Korcxagin, vi lin konis...
--- Ne proksime. Konsultis dufoje.
--- Nu jes, nu jes. Kiam vi reprezentis nin en la sxtata komisiono pri la averio en la Kramatorska gravitmotora uzino. Mi memoras, certe, --- li ekfrapadis sin per la montrofingro laux la vangoharajxoj, poste denove ektiris la maldekstran al la sxultro. --- La kuracisto, du gardaj oficiroj kaj du pilotoj, cxiuj homoj estas niaj, kontrolitaj, konstantaj, estis dum pluraj jaroj kun la carido...
--- Cxu neniu savigxis? --- stulte demandis mi. Ankoraux vivis iu freneza espero, malgraux cxio auxdita. Ivano Volfovicx ecx grakis. Ofendite strabis al mi. Ekstaris, kunmetis la manojn malantaux la dorso, kaj ekiris diagonale laux la kabineto. Knaretis la pargeto sub eluzita tapisxo.
--- Kara mia, --- sufere ekkriis la generalo, haltinte apud la tablo, --- ili ja de tri verstoj faladis! De tri verstoj! Komprenu do!
Kun bruo eltirinte unu el la kestoj, li prenis staketon da fotoj kaj revenis al mi.
--- Jen rigardu la rompajxojn! Aerfotoj...
Jes. Mi rapide trarigardis la fotojn. Vere. Per iuj fragmentoj tero estis plugita je kvin metroj profunde.
--- La disjxeteco de la rompajxoj proksimas al elipsa, je unu versto kaj duono laux la granda akso. Kaj ili ja ne simple faladis, ja okazis eksplodo, kara mia! La tuta motora sekcio estis detruita!
--- Cxu mino kun horlogxa mehxanismo aux simple kunigita kun iu manovro? Ekzemple, je unua movo de alerono --- ekfunkci...
--- Ahx, kara mia, --- suspirinte, Lamsdorf forprenis de mi la fotojn kaj, ebenigante la staketon, kvazaux kartaron, kelkfoje frapis gxian egxon je malfermita manplato. --- Cxu eblas nun kompreni? Tamen, la rompajxoj, certe, estos ankoraux skrupule esploritaj. Sed, dirante honeste, cxu tio tiel gravas?
--- Gravus difini por komenco, kia estis la mino, kies produkto, ekzemple.
--- Jen, gxuste vi okupigxu... Ohx, kio do mi, idioto maljuna! --- subite ekvigligxis li. Svingante per la staketo, kvazaux per aldona nagxilo-akcelilo, li preskaux saltante revenis al la tablo, levis parolilon de unu el la telefonoj kaj rapide klakumis triciferan numeron. Do, la internan.
--- Lamsdorf vokas, kiel vi ordonis, --- balbutis li kulpe. --- Jes, venis nia princo, jam antaux dudek minutoj. Mi enkondukas lin en la aferon poiomete. Jes, ni atendas.
Li surmetis la parolilon kaj suspiris faciligite.
--- Nu, kion ankoraux pri tio... Eksplodis ili jam alflugante, nemalproksime de Lodejnoje Pole ili estis disjxetitaj. Post ses minutoj ili devis malkrocxigxi de la gravita tiro kaj transiri al la aerodinamika regximo... Do, pri aleronoj, aux pri kio vi deziris --- ne konvenas, Aleksandro Lvovicx. Aliflanke --- ankaux en Tjuratamo oni jam iomete trovis. De la momento de antauxfluga tehxnika kontrolo gxis la momento de la starto --- tio estas intervalo je dudek minutoj --- al la sxipo teorie havis alireblon kvar homoj. Cxiuj estas aerodromaj tehxnikistoj, homoj ne hazardaj. Unu estis ekskludita tuj --- teorie li havis alireblon, sed tiun eblon, se eblas tiel diri, ne uzis --- laboris en alia loko. Tio estas konfirmita samtempe de kvin atestantoj. Dum la tuta mateno li finriparadis post gxenerala riparo lokan sercxan avieton. Kio koncernas tri ceterajn...
Mole malfermigxis pordo en fino de la kabineto. Ne tiu, tra kiu oni enlasis min. Eniris nealta, tre rekte tenanta sin, tre pala homo en civila, funebra vestajxo; en profundo de liaj okuloj glaciigxis silenta doloro. Mi abrupte ekstaris, penis klaki per la kalkanumoj de la plauxdantaj sxuoj. Gxislarme mi hontis pri mia maldeca ripoza vestajxo.
--- Saluton, princo, --- mallauxte diris la enirinto, etendante al mi la manon. Mi gardeme premis gxin. La koro doloris pro kompato.
--- Siro, --- diris mi, --- hodiaux kune kun vi funebras tuta Rusio.
--- Tio estas perdo por tuta Rusio, ne nur por mi, --- auxdigxis nelauxta respondo. --- Aleks estis talenta kaj bonkora knabo, via samnomulo, princo...
--- Jes, Siro, --- nenion alian mi trovis por respondo.
--- Ivano Volfovicx, --- diris la imperiestro, iomete turnigxinte al Lamsdorf, --- cxu vi permesos al mi kaj Aleksandro Lvovicx resti solaj dum duonhoro?
--- Sendube, via cara mosxto. Cxu mi eliru?
--- Ne necesas, --- la imperiestro ridetis per solaj lipoj. La okuloj tutegale restis, kiel de batita hundo. --- Ni uzos vian malantauxan akceptejon, --- kaj li faris al mi invitan geston al la pordo, tra kiu li eniris antaux minuto.
Tie okazis prokrasteto; li tralasis min antauxen --- mi, konfuzigxinte, preskaux stumblis. Li milde prenis min je la kubuto kaj insiste pusxis en la pordon unua.
En tiu cxi cxambro mi neniam estis. Gxi sxajnis negranda --- estis pli cxeleto, ol cxambro; malklare flagretis laux la muroj vitrizitaj bretaroj kun libroj; en la angulo, malproksima de la kovrita per kurtenoj, tremigata de la pluvo fenestro, staris malalta ronda tableto kun du molaj foteloj kaj orfa, virge pura cindrujo meze. Lampo, mediteme klininte super la tableto sian klosxon, jxetis malsupren flavan faskon de kasxiga lumo. La imperiestro okupis unu el la foteloj, per gesto proponis al mi eksidi en la alia. Li silentis iom, kolektante pensojn. Prenis el la pantalona posxo pezan argxentan cigaredujon, malfermis kaj proponis al mi.
--- Fumu, princo, mi petas.
Fumi mi ne deziris, sed rifuzi estus sentakte. Mi prenis, ankaux li prenis; kasxinte la cigaredujon, li proponis al mi fajron. Ekfumis mem. Liaj fingroj tremetis. Li alsxovis la cindrujon --- pli proksime al mi, ol al si.
--- Cxu bonfartas princino Elizabeta Nikolavna? --- subite demandis li.
--- Dankon, Siro, bone, danke al dio.
--- Kaj la filino... Pauxlinjo, se mi ne eraras?
--- Vi ne eraras, Siro. Mi estas bonstata.
--- Cxu vi ankoraux ne informis ilin pri via reveno el Tifliso?
--- Mi ne sukcesis, Siro.
--- Eble, dume ne necesas por ajna okazo... A! --- kun cxagreno pri si mem li svingis per la mano kun la cigaredo kaj rompis la frazon. --- Tio estas ne mia afero. Kiel pli bone atingi sukceson, pensu vi, profesiuloj, --- li silentetis. --- Mi proponis, ke vi, princo, estru la enketon, pro kelkaj rezonoj, mi ilin malkovros iom pli poste. Kaj dume...
Li profunde enspiris fumon, penseme rigardante al mia vizagxo per konveksaj, tristaj okuloj. Tra luma konuso super la tableto, dormeme sxangxante formojn, vojagxis fumaj ameboj.
--- Diru, princo. Vi ja estas komunisto?
--- Mi havas tian honoron, Siro.
--- Cxu donas via kredo al vi kontentecon?
--- Jes.
--- Cxu gxi donas al vi fortojn por vivo?
--- Donas, Siro.
--- Kiel vi rilatas al aliaj konfesioj?
--- Kun maksimuma bonkoreco. Ni opinias, ke sen kredo je iu valoro, supera rilate de la propra persono, homo ankoraux ne meritas nomon de homo, li estas nur treege ruza kaj tre vorema besto. Ecx pli, ju pli multenombraj estas kredoj, des pli diversa kaj ricxa estas paletro de la Homaro. Estas alia afero --- kiel tiu supera valoro influas ilian konduton. Se kredo je via dio, je via popolo, je via komunismo aux je ankoraux io sublimas vin, donas fortojn tutanime donaci kaj pardoni --- estu glora via dio, via popolo, via komunismo. Sed se la kredo tiel malsuperigas vin, ke igas vin perforti kaj forpreni --- nur grosxon kostas via dio, via popolo, via komunismo.
--- Jes, digne. Cxu ne tro gxenos vin en malmultaj vortoj rakonti al mi, en kio, propre, konsistas via instruo?
Por tio mi neniel estis preta. Mi devis serioze alsucxigxi al la cigaredo, poste nehaste forskui en la cindrujon negxblankan cindron.
--- Siro, mi estas ne teoriisto, ne skolasto...
--- Vi estas bonega laboranto kaj sendube fidela al Rusio homo --- tio suficxas. Rezonadoj de teologoj min cxiam tre malmulte interesis, senrilate al ilia konfesia aparteno. Teoriumi eblas longe, se teorio estas via profesio; sed en cxiutaga korbatado ajna kredo redukteblas al kelkaj simplaj kaj plej gravaj vortoj. Mi auxskultas, princo.
Mi ankoraux prokrastis, sercxante vortojn. Li rigardis kuragxige.
--- Cxiuj gregaj bestoj, Siro, havas certajn normojn de konduto, direktitajn al tio, ke oni ne malutilu senpravigite unu al la alia, kaj al elementa unuigo de penoj en komunaj agoj. Tiuj normoj aperas tute spontane --- tiel laboras en kolektivo la instinkto de memkonservado. La homa etiko, cxiuj gxiaj specoj, estas ne pli ol vica stadio de komplikigxo de tiuj normoj tiugrade, kiugrade la homo estas vica stadio de komplikigxo de la animala regno. Tamen individuisma, ambicia racio, aperinta al la homo laux volo de la naturo, ekstaris sur la vojo de tiuj normoj. Gxuste pro tio igxis necese apogi ilin per diversaj elpensitaj sanktaj auxtoritatoj, kusxantaj kvazaux ekster la specio Homo Sapiens, kvazaux super gxi. Kaj tamen, kiom ajn estu auxtoritata tiu aux alia dieca fonto de alvokoj al bonkoreco kaj kompato, cxiam troveblis homoj, por kiuj tiuj alvokoj estis nura vana sono, rita ludo. Aliflanke, cxiam troveblis homoj, kiuj bezonis nek sanktigon, nek ritigon de etiko; en sia simpleco ili entute ne povas konduti maletike, ili organe abomenas trompon, por ili fia kaj fremda estas perforto... Kaj tio, kaj alio estas ludo de genoj. Unu homo estas talenta en violonludado, alia --- en malkovrado de sekretoj de atomaj nukleoj, tria --- en trompado, kvara --- en bonfarado. Sed nur per la kvaraj plene riveligxas genetike programita strebo de la specio konservi sin. Ni estas konvinkitaj, ke cxiuj kreintoj de etikaj religioj, inklude la mondajn --- budhismon, kristismon, islamon --- apartenis al tiuj kvaraj. Ja, esence, iliaj postuloj redukteblas al unu integra postulato: bono por proksimulo estas super la mia. Cxar «mi», «mia» signifas individuajn, egoismajn ambiciojn, kaj «proksimulo», ajna, tutegale kiu, personigas la specion Homo. Divergxoj komencigxas jam sur rita nivelo, tie, kie tiun cxi bazan biologian dogmon necesas enskribi en kuntekston de konkreta civilizo, konkreta socia strukturo. Sed malfelicxo de la etikaj religioj estis en tio, ke ili, por firmigxi kaj konkeri amasojn, devis tiel aux alie kunfandigxi kun aparato de perforto --- sxtato, kaj komencante inkludi en siajn ordonojn postulojn de perforto, en tiu aux alia grado transformigxis en sian malon. Cxiu religio strebis igxi sxtata, cxar en tiu situacio cxiuj gxiaj malamikoj igxis malamikoj de la sxtato kun gxia potenca aparato de premado, armeo kaj kasxesplorado. Sed en tiu sama situacio cxiujn malamikojn de la sxtato la religio devis deklari siaj malamikoj --- kaj okazis nekorektebla etika rompo. Tion bone konfirmas tio, ke ju pli poste aperis religio, tio estas, ju pli evoluintaj, rigidaj kaj fortaj sxtataj strukturoj ekzistis en la mondo en la momento de gxia apero --- des plian sxtatecon demonstras la religio. De la suficxe fremda al sxtato budhismo, tra la kristismo, pretendinta al supereco super mondaj cezaroj, al la islamo, kreinta tutan vicon da rektaj teokratioj.
--- Tre logike, --- diris la imperiestro. Li auxskultis atente, iom sxovigxinte antauxen kaj ne movante atentan rigardon for de mia vizagxo. Malvigle fumis la forgesitaj cigaredoj.
--- Ni plene rezignis ajnan ritaron. Ni tute ne strebas al organizita interagado kun monda potenco. Ni apelas, esence, nur al tiuj, kiujn mi nomis la kvaraj --- al homoj kun etika dominanto en la konduto. Ilia vivo dum cxiuj tempoj estis malfacila, gxi restas malfacila ankaux nun. Ili tute neintence ricevas por si la unuan baton en ajnaj sociaj skuoj, gxis la fino penante stari inter tiuj, kiuj strebas bucxi unuj la aliajn --- kaj tial, nemalofte, ilin bucxas kaj unuj kaj la aliaj. Ili ofte aspektas kaj montrigxas malpli fortaj en cxiutagaj peripetioj... Ni kolektas ilin, armas per scioj, klarigas al ili ilian rolon en vivo de la specio, hardas kapablon manifesti abstraktan bonkorecon de sentoj en konkreta bonkoreco de konduto. Ni ankaux penas faciligi kaj fari honora similigxon al tiuj homoj por tiuj, kiuj ne havas klare esprimitan etikan dominanton, sed pro tiuj aux aliaj kauxzoj inklinas al gxi. Tio estas nemalmulte.
--- Pri kio do okupigxas viaj... mi jam ne scias, kiel diri... teoriistoj?
--- Ho, por ili suficxas aferoj. Nu, ekzemple, diri: «Bono de proksimulo pli gravas» --- tio estas simple. Simple ankaux estas realigi tiujn vortojn, kiam vi kaj la proksimulo estas sur nelogxata insulo. Sed en nia vanta mondo, kie da proksimuloj estas sendube pli ol unu, cxiuhore antaux homo ekstaras problemoj multe pli komplikaj ol tiuj, kiujn solvadas matematikistoj en taskoj pri pluraj korpoj.
--- Cxu ankaux tie vi opinias ebla ellabori iujn regulojn?
--- Regulojn --- neniaokaze, Siro. Sed psihxologiajn rekomendojn --- sendube. Certaj trejnadoj, meditaj praktikoj... sed mi ne kompetentas pri tio, Siro, mi petas pardoni.
--- Bone, --- li finfine forskuis en la cigaredujon longan blankan vosteton de cindro, jam kurbigxintan sub propra pezo. --- Mi iel preterlasis... Ja la komunismo komencigxis kiel ekonomika teorio.
--- Ho! --- mi neglekte svingis la manon. --- Euxropo, frenezigxinta de ricxeco! Sxajne, komence en la kapon de Markso nenio venis, krom aliulaj vaporkaldronoj kaj milionaj havajxoj! «Batas horo de kapitalisma proprajxo. Senproprigantoj estas senproprigataj»! En tio, ke komunistoj rezignis la vulgaran ideon de komunigo de proprajxo kaj levigxis al la ideo de komunigo de interesoj, estas granda merito de komunistoj de via regno, Siro.
--- Lenin... --- singarde, kvazaux gustumante la vorton, prononcis la imperiestro.
--- Jes.
--- Komunigo de interesoj --- tio sonas iel... timige dubsence.
--- Pardonu, Siro, sed ecx vorto «arkangxelo» igxas insulta, kiam gxin prononcas satano. Temas, certe, ne pri tio, ke oni al cxiuj altrudu unu komunan intereson, sed pri tio, ke cxiu individua intereso atentu interesojn de cxirkauxantoj kaj, aliflanke, ke cxiu individua intereso, tuta ilia spektro, estu egale grava kaj estiminda por cxiuj. Tio estas idealo, certe... kiel cxiu religia idealo.
--- En junagxo mi legis iujn verkojn de Lenin, sed mi konfesu, princo, ili ne interesis min, ne absorbis.
Mi silentis iom.
--- Mi riskos supozi, Siro, ke tiutempe vi estis juna kaj memfida. La vivo sxajnis al vi gaja hazardludo, en kiu vi havas cxiujn asojn.
--- Eble, --- la imperiestro ridetis per anguletoj de la lipoj. --- En aliaj cirkonstancoj mi kun plezuro konversacius kun vi pri tio, vi estas bona interparolanto. Sed unue ni finu tion, kion ni komencis. En la eksponita de vi mi ne vidas religian elementon. Tute prudenta, tute materiisma, treege humaneca etika instruo, kaj ne pli. Post kelkaj minutoj vi komprenos, kial mi tiel interesigxas pri tio. Diru al mi jen kion. Cxu eblas religia fanatikismo en la komunismo, kaj kiajn formojn gxi povus havi, se la komunismo mem religian elementon, kiel al mi sxajnas, ne havas?
--- Via cara mosxto, per kio diferencas etika religio de etika instruo? Nur per tio, ke gxiaj dogmoj apogigxas je iu sankta auxtoritato, je iu nefindirita vero, kiu, esence, gxuste estas objekto de la kredo --- kaj cxiuj ceteraj ordonoj tute materiisme sekvas el gxi. Sankta auxtoritato por ni estas la specio Homo. Nepruvita vero, je kiu necesas kredi tutkore, estas tio, ke tiu specio meritas ekziston. Ja tio el nenio sekvas logike. Neniu skribis tion per kometoj sur cxieloj. Homoj kondutis kaj kondutas ofte tiel, kvazaux por ili estas tutegale, cxu naskigxos sekva generacio aux ne. Malestimo al homoj kusxas en fundamento de tia konduto --- subkonscie enradikigxinta, speciale, ankaux pro tio, ke cxiuj religioj rigardas nian ekzistadon nur kiel preparan kaj pekan etapon de la eterna ekzistado. Ekkredi je tio, ke tiu cxi peka formikejo estas supera valoro, estas malfacile, kaj por kelkaj ecx abomene. Tio, kion mi rakontis antauxe, estis de racio --- kaj jen tio mallonga kaj cxefa el la koro, pri kio vi petis, Siro, siaspeca simbolo de kredo. La homa gento bezonas ekziston, do, cxiu mia konscia ago devas porti al iu utilon. Kaj temas ne nur pri filantropeco aux senpensa memoferado. Se nia komplika socio por sia plenvalora vivo postulas milojn da diversaj aferoj, plej bone helpi al homoj mi povas, farante kiel eble plej bone mian aferon. Do, cxiu mia sukceso estas por homoj, sed neniuokaze --- homoj por mia sukceso.
--- Digna kredo, --- diris la imperiestro, --- mi povus, tamen, disputi pri la peka formikejo kiel supera valoro --- sed disputo pri vereco de nepruveblaj verajxoj... aux ni diru ecx tiel --- egale pruveblaj verajxoj, estas okupigxo por koleraj stultuloj, sercxantaj pretekston por interbatado.
--- Vere tiel.
--- Kaj entute vi tiom alloge kaj konvinke tion eksponis... cxio sxajnas tiel natura kaj evidenta, ke mi pretus akcepti viajn votojn.
--- Mi estus felicxa, via cara mosxto, --- diris mi. --- Sed mi timas, ke por Rusia caro tio estas nepermeseble formala.
Li denove subridetis.
--- Mi multe auxdis pri tio, ke plejmultaj viaj kamaradoj estas bonegaj homoj kaj treege fidindaj laborantoj. Mi gxojas vidi, ke influo de via konfesio ade kreskas, cxar gxia bona influo al cxiuj sferoj de vivo de la lando estas nedisputebla. Kaj nun mi pli bone komprenas, kial. Sed jen en kio estas la afero...
Liaj okuloj mallevigxis, nun li evitis renkonti mian rigardon. Silentinte, li denove prenis kaj malfermis la cigaredujon. Etendis gxin al mi. Mi negative balancis la kapon. La imperiestro, pensinte, klakfermis la cigaredujon kaj formetis gxin.
--- Ivano Volfovicx jam diris al vi, ke en la rondon de la suspektatoj ekde la komenco trafis nur kvar homoj. Unu estus tuj ekskludita. Du aliaj estas jam trovitaj, pridemanditaj kaj liberigitaj: estas evidente, ke ili ne estas kulpaj. Kelkaj strangajxoj, kiel oni al mi diris, estis rimarkitaj antaux nelonge de la katastrofo en konduto de la kvara... vidu, kia koincido --- en mia kalkulo, samkiel en la via, li estas kvara. Kaj tiu kvara malaperis.
--- Kiel malaperis?
--- Li estas nenie. Lin oni trovis nek en laborejo, nek hejme, nek en klubo... Li ne forveturis el Tjuratamo. Kaj, sxajnas, li ne estas en Tjuratamo. Kaj li... li estas komunisto, Aleksandro Lvovicx. Via kamarado.
Mi kunplektis la fingrojn.
--- Nun mi komprenas.
--- Mi proponas al vi, gxuste al vi, okupigxi pri tiu afero, cxar al mi sxajnas, ke vi plej bone povos kompreni psihxologion de tiu homo, analizi liajn ligojn, imagi motivojn... Dio scias, kion ankoraux. Sed gxuste tial mi donas al vi ankaux rajton tuj rezigni la aferon. Neniuj mallauxdoj sekvos. Revenu al Kartvelio, revenu hejmen, kien vi volas, vi meritas ripozon. Se la konscienco ne permesas al vi estri la enketon, kie la cxefa suspektato tuj igxis ano de via konfesio...
--- Permesas, --- iom pli akre, ol mi volis, diris mi. --- Ecx pli, mi devas esplori tion. Cxi tie estas io stranga. Mi ne kredas, ke komunisto povus atenci la princon-heredonton... ecx simple homon! Mi ekokupigxas.
--- Mi dankas vin, --- diris la imperiestro kaj ekstaris. Mi tuj eksaltis. --- Kiel orfigxinta patro dankas, --- li silentis iom. --- Pro la Tarbagataja afero, atentante antauxajn meritojn, la ministro prezentis vin al ordeno de sankta Andreo Unuevokita. Dumon la ordono jam trapasis, kaj gxi estas jam sur mia tablo.
--- Tio estas nemeritita honoro por mi, --- decideme diris mi. --- La unua kavaliro de la ordeno estis generalo-admiralo grafo Golovin, unu el la unuaj --- caro Petro... --- mi permesis al mi iomete rideti. --- Cxiuj miaj antauxaj, kaj ecx estontaj meritoj estas apenaux kompareblaj kun agoj de Petro la Granda.
--- Kiu scias, --- jxetis la imperiestro. --- Sed mi atendos subskribi la ordonon gxis fino de tiu cxi enketo. --- Li afekte prokrastis. --- Por ne foratentigi vin per ceremonio de dekoraciado... Kaj nun --- Dio estu kun vi, princo. Iru.
3
Estis cxirkaux la tria, kiam mi eniris mian kabineton. Laco jam montris sin, kaj turnigxis la kapo --- preskaux sendorma gaja antauxa nokto, Gxvari kaj Saguramo, Iraklo kaj Stanjo, kindzmaraulo kaj ahxasxeno; kaj poste, spasmimpete, kvazaux iu per kozaka sabro hakis buntan teatran dekoracion, denove MSxS kaj tiu stranga auxdienco... Kiom da cxio lokigxis en unu tagnokto!
Sed mi dankis la sorton, ke tiun aferon ricevis mi.
En gxi estis io stranga.
Mi boligis iomete da akvo, faris densegan kafon, metinte en la tason pro malbona humoro tutajn kvar kulerojn. Dum la bolanta densa likvajxo estis malvarmigxanta gxis tiu stato, ke eblus trinki, ne bruligxante, mi malgraux cxio elfumis ankoraux unu cigaredon. Trinkacxante, mi obtuze kontemplis, kiel rampas en aero, serpentumante, diafane-grizaj rubandoj. Mia vestajxo jam sekigxis, pro la kafo mi finfine varmigxis tute.
Vata silento sxvelis en la kabineto. Ecx la pluvo cxesis kaj el la placo, de la fenestro, ne auxdigxis ecx sono.
Stanjo, versxajne, jam dormas. Se nur sxi ne suferas, kompatinda, pro sendormeco denove. Tamen, apenaux, ja sxi hodiaux tiel lacigxis. Min oni kvazaux denove jxetis en bolajxon: antaux la elturmentitaj, trosekigxintaj okuloj subite blindige ekflamis pli reale, ol la realo mem: en miela lumo de suda vespero sxi movas la fingron laux la cxerizaj, iomete sxvelintaj lipoj: cxu vi deziras cxi tien? La telegramo jam kusxis en la cxifrilo --- sed mi pensis, ke estas tuta nokto antauxe. Jen gxi, tiu nokto. Verda tempo sur ekraneto de surtabla elektronika horlogxo egalmezure transflugadis de unu cifero al alia. La tria kaj dek du.
Kaj Liza dormas, certe.
Aux mi nenion komprenas, kaj sxi, jam delonge kompreninte cxion, solece kusxas sen dormo kaj pense vidas min tie, en cipresa paradizo, brakumanta ne sxin?
Mi ecx timas telefoni matene.
Jen gxi, mia cipresa paradizo. Ne deteninte min, mi forte batis per la manplatoj la tablon. La sono estis nenature lauxta.
Kaj Pauxlinjo, sendube, dormegas. Se nur ne enrampis sub litkovrilon kun lampo kaj libro, se nur ne malutilas denove al la okuloj, fiulino. Kiomfoje mi kaj Liza kaptis sxin je tio, klarigis, admonis --- ne, cxio vanas.
Mi subite komprenis, ke mi jam sopiras pri ili. Cxu mi veturu hejmen tuj? Cxi tie estas proksime. Eble, ili gxojos.
Ja tutegale gxis la mateno labori ne eblas.
Ne eblas. Ne eblas, ke komunisto igxis murdinto. Mi ne kredas. Cxi tie estas io stranga.
Prove mi premis per la fingroj butonojn de interna komunikilo. Kaj, tute kontraux cxiaj atendoj, rauxketa vocxo de Kurakin tuj respondis:
--- Mi auxskultas.
--- Teodoro Vikenticx, kara! Mi neniel atendis trovi vin nun cxi tie...
--- Aleksandro Lvovicx! Kiel do ne atendis, cxu Lamsdorf ne diris al vi? Li ja kategorie malpermesis al mi foriri, jam fine de la tago telefonis kaj diris, ke vi estos tre baldaux, kaj ke mi nepre estos necesa al vi. Dormu, diris, se estos tre necese, cxe la tablo.
--- Kaj cxu vi dormis?
--- Jxus dormetis dum horo, --- li tuse purigis la gorgxon.
--- Bonege. Venu al mi.
Post minuto mia anstatauxanto jam eniris en la kabineton; la vizagxo estis vigla, kvazaux li ne dormis jxus, kurbigxinte en oficeja braksegxo --- kiu diris, ke servuto estas abolita?
La uniformo estis kvazaux jxus el sub gladilo, estis agrable rigardi. Ne tiel, kiel cxe mi. Kurakin eniris kaj, ne deteninte sin, familiare ekridis.
--- Jes, eltiris vin oni, evidente, el klimato multe pli bona, ol la nia.
--- Tamen tiel por cxiuj estas tuj videble, kiel mi hastis. Ni kune enketos la katastrofon de «Carido», mi gratulas vin.
--- Do, vi prenis la aferon, Volfovicx diris, ke tio estis ankoraux ne decidita.
--- Jam decidita. Ja eksidu, Teodoro Vikenticx, vi lacigxos stari. Des pli en tia tempo. Cxu vi parolis kun la sxtatsekureca sekcio de Lodejnoe Pole?
--- Plurfoje.
--- Cxu ili finis kolektadon de fragmentoj?
--- En momento de la lasta interparolo --- tio estis je la dudek unua kaj nul du...
Gxuste kiam mi kaj Stanjo, intermurmurante, estis mallevigxantaj en la salonon.
--- ...ne finis. Estas tro multe da malgrandaj fragmentoj, la grundon foje necesas lauxlitere kribri. Kaj tie ankoraux estas riveretoj, marcxoj...
--- Bone. Tio estas, malbone, certe, sed pli vaste ol pantalono ne eblas pasxi. Morgaux matene necesas komunikigxi kun iu el projektestroj kaj ekscii takte: cxu ne povus, diablo prenu, la motoro mem doni tian efekton. Nu, almenaux unu sxanco el miliono --- eble io subite forbrulis tie, trovarmigxis, malkontaktigxis...
--- Lamsdorf jam komunikigxis. Profesoro Efraimson el la katedro de gravitmehxaniko jxuris, ke tio estas absolute ekskludenda.
--- Sciencistaj kapoj estas sagxaj, Teodoro Vikenticx, sed kvadrataj. Cxi tie necesas praktikulo. Ho! Mi mem komunikigxos kun la Kramatora gravitmotora, tie oni min devas memori, ni konversacios neoficiale. Plue. Necesas sendi unu aux du niajn ekspertojn por skrupula esploro de la fragmentoj. Ili trovu restajxojn de la mino. Kies mino? Kia? Kiel konstruita? Se ili tiujn restajxojn tute ne trovos, ili almenaux kalkulu, kian karakteron havis la eksplodo, kian forton... Kaj --- urgxe! Kaj cxiujn fragmentojn --- al ni, cxi tien. Kun ili ni umados, mi pensas, ne unu kaj ne du fojojn.
--- Komprenite.
--- Morgaux mi elflugos al Tjuratamo. Tie oni ion interesan jam trovis, mi tiel komprenis Lamsdorf-on, sed cxio cxi estas «difektita telefono».
--- Kiun vi volus preni?
Mi silentis iom.
--- Tute mi stultigxis en la sudo. Jungas cxaron antaux cxevalo. Ni skizu rondon de personoj, partoprenontaj en la afero. Kaj krom ili jam estu neniu. Havu ni, ni diru, kvar grupojn. Vi estas mia anstatauxanto, kaj plu estos tiu; mi kaj vi membros neniun grupon. Gxenerala gvidado, tiel ni diru. Grupo «Az»: ekspertoj, cerba centro. Fakulo pri gravitmehxaniko, fakulo pri eksplodaj aparatoj kaj... jen kio ankoraux. Fakulo pri sxangxitaj statoj de psihxo.
La brovoj de Kurakin iomete tremeris.
--- Kio estas tio?
--- Verdire, mi mem ne tre bone scias. Sercxu inter kuracistoj-narkologoj, eble... Iu, kiu komprenas pri afekciaj agoj, pri hipnoprogramado, jen! Tio estas ecx pli bona.
--- Komprenite, --- kun dubo diris Kurakin.
--- Tri homoj. Grupo «Buki» --- ni diru, ankaux tri homoj. Ilia sorto estu fosi en arkivoj, sliparoj, forblovi, kiam necesos, polvon de pasintaj jaroj. Grupo «Vedi» --- ordinaraj detektivoj. Nu, ne ordinaraj, certe, sed pli bonaj. Mi pensas, ke por ni oni arangxos «liberan vojon», donos cxiujn, kiujn ni petos. Kvar homoj. Kaj grupo «Dobro» --- ni diru, ses homoj. Nia gardo. Kaj sur iliajn sxultrojn falos, okaze de bezono, perforta interagado kun kontrauxulo.
Mi intence preterlasis la kvaran literon de la alfabeto. En similaj okazoj mi cxiam agis tiel. La nomo mem rememorigu al niaj batalistoj pri la celo, pri la senco de ilia agado. Ja scias mi --- kun pistolo en la manoj, sub kugloj, estas tre facile fali en sensencan malamegon. Estis precedencoj.
--- Prilaboru la liston lauxnome, Teodoro Vikenticx. Kaj mi rigardos. Cxu horo al vi suficxos?
--- Mi provos.
--- Provu. Mi estos cxi tie.
--- Permesu foriri.
--- Jes, certe. Nun ne estas tempo por formalajxoj.
La pordo malfermigxis post li, kaj denove kvazaux oni sxovis en cxiun orelon po tuta bulo da vato. La okuloj brulis. Kaj komencis dolori la kapo --- io pulsis cxu en la nuko, cxu en la verto. Plej versxajne, en ambaux. Malantaux la fenestroj ne heligxis, kvankam jam proksimigxis la kvara horo. Kiel ofte okazas, anstataux blankaj noktoj la naturo donis al ni nigrajn nubojn.
Mi jam tre deziris telefoni al Liza. Kaj al Stanjo. Al ambaux. Simple ekscii, kiel ili fartas. Ne, eble, unue al Stanjo. Pri sxi mi maltrankvilis pli, sxi povus malvarmumi en la flughaveno.
Kion mi tiam diracxis al la caro, pri malfacilajxoj, kiujn suferas matematikistoj dum solvado de taskoj pri pluraj korpoj? Jen vere. Pluraj korpoj.
Ne, je tiu horo telefoni hejmen --- cxu en tiun, cxu en la alian --- estas nepenseble. Kaj mi telefonis al la sekcio de Lodejnoe Pole --- ja tie sendube iu ne dormas.
Tie oni vere ne dormis, ecx pli, estis atendantaj telefonvokon el la cxefurbo. Kolektado de fragmentoj de la katastrofo estis cxesigita je la dudek tria kaj kvardek sep. Tion, kion oni ne trovis, jam trovos neniu, eble nur hazarde --- pluvas, la grundo malsekigxis, marcxoj sxvelis. Cxio, kion oni sukcesis trovi, kun maksimuma gardemo estas stokita sub tegmento, en la akceptejo de la sekcio kaj sur la sxtuparo. La Lodejno-Pole-anoj mem ecx ne penis iel analizi la trovajxojn, timante ion preterlasi aux neintence sxangxi. Mi aprobis kaj diris, ke ne pli poste ol tagmezo venos la ekspertoj.
Jes, mi preskaux forgesis. Tio estas --- tute forgesis: komence pensis, sed poste forgesis en vanto --- kaj estas kompreneble, kial. Pri laborkapablo de tiu cxi versio mi ne kredis. Sed por purigi la konsciencon mi decidis ellabori gxin gxis la fino. Kiu scias...
Mi telefonis al la cxifra fako --- tie oni dejxoras tutan tagnokton, ne tiel, kiel hejme.
Tamen, la hejmo havas aliajn avantagxojn.
--- Trubeckoj parolas.
Tie oni jam sciis, kion tio signifas.
--- Al Vasxingtona atasxeo Karavajcxuk. «Strikte sekrete. Urgxe. Penu, kiel per oficialaj kanaloj, tiel per aliaj atingeblaj al vi rimedoj ekscii, cxu ne okazis iam, speciale lastatempe, penoj de diversioj aux terorismaj agoj en sfero de Nordamerika parto de la projekto "Ares-97". Cxu ne havas FBI informojn pri preparataj nun aux preventitaj antauxe similspecaj agoj. La motivo ne estas kamuflata: MSxS de Rusio lige kun la katastrofo de gravitavio "Carido" prilaboras version, laux kiu iuj fortoj rezistas al realigo de la tuta projekto. Centro». Senprokraste cxifru kaj sendu.
Ankaux tio dume estas finita.
Kial do mi havas tian strangan senton pri la afero? Blinda konvinkiteco pri tio, ke kunbatalanto ne kapablas je krimo --- tio estas, certe, liriko; kvankam ankaux gxin ne indas neglekti, sed opinii, ke homo, iam votinta «per cxiu sia penso kaj ago laux fortoj kaj scioj strebi al plia gloro de la homa gento», povas murdi, nurnure frenezigxinte --- tio estas tro. Sed estis ankoraux io... Kiel diris la caro? «Strangajxoj estis rimarkitaj en lia konduto antaux nelonge de la katastrofo». Jen. Kiaj strangajxoj? Kial Lamsdorf nenion diris? Ah, stulte, estas bone, ke li nenion diris, necesas flugi kaj esplori memstare. Ankoraux kvar horojn necesas atendi. Ekzistas nenio pli malbona, ol atendado. Kaj kio estas la plej ofenda kaj peza: nun mankas okupigxo, kaj kiam venos la mateno, mi devos dissxirigxi: kaj Liza, kaj Stanjo, kaj Tjuratamo, kaj Lodejnoe Pole...
La pordo malfermigxis, kaj enkuris, svingante paperan folieton, gxoja Kurakin.
--- Estas tia fakulo! --- kriis li, grandpasxe irante al la tablo. Li eksidis, jxetis la kruron sur la kruron, kaj sendis al mi laux la tablo la folion kun vicoj de nomoj. --- Estas ecx strange, ke ni ne tuj komprenis. Pro sendormeco, ne alie. Mi komence ecx ofendigxis --- jen neplenumebla ordono, pensis. Iru nesciate kien. Sed ja kompo cxion memoras. Voldemaro Kruus, cxu vi memoras? Li malblokis memoron al amneziuloj, kiuj estis en la afero «Zombioj».
Certe mi memoris. Vere estas strange, ke ni ne rememoris tuj. Ankoraux ne eniris laboran regximon. Kruus estas brila psihxologo.
--- Estas alia afero, --- Kurakin sxangxis la tonon, --- mi ne komprenas, por kio tio al vi necesas... en tiu cxi okazo. Jen la listo, rigardu.
--- Mi jam rigardas, --- respondis mi, legante la nomojn. --- Jes, «Az» --- bonege... a ha...
Kurakin evidente estis kontenta pri si. Li sukcesis je kvaronhoro antaux la tempolimo.
--- «Buki» --- mi konsentas. Brave, Teodoro Vikenticx.
Li floris. De dormema sxveleco de liaj vangoj, kiun mi rimarkis antaux horo, ne restis ecx spuro.
--- «Vedi» --- mi konsentas. Bonegaj knaboj. «Dobro»... stop'. Cxu Tarasov?!
--- Kaj kio? --- konfuzigxis Kurakin. Mi levis la vizagxon de la listo. Nur tiaj eraroj al ni ne suficxis en la komenco mem. Mi treege ne deziris mallauxdi tiun, kiun antaux minuto mi lauxmerite lauxdis, sed...
--- Li ja estas budhisto!
La majoro silentis, svingante okulharojn. Sxajne, li ankoraux ne komprenis.
--- Kiu donis al vi rajton, majoro Kurakin, meti homon en situacion, en kiu preskaux nepre li devos elekti inter devo al lia kredo kaj devo al la afero kaj kamaradoj? Cxu vi ne komprenas, kian psihxan trauxmon tio povas kauxzi?
Kurakin sub miaj okuloj estis rugxigxanta, kiel kuirata kankro.
--- Mi ecx ne parolas pri interesoj de la afero. Tarasov estas bonega detektivo, sen disputoj, sed okaze de pafa kontakto kun ebla kontrauxulo li tute povas fusxi.
Ecx la frunto de la kompatindulo sxvitigxis. Kaj la okuloj tuj estingigxis kaj igxis, kiel de morta fisxo.
--- Mi kulpas, sinjoro kolonelo, --- senespere diris li.
--- Tiaj bagateloj povas multe kosti. Sed li estas bona kandidato, ni movu lin al «Vedi». Kaj anstataux li ni metu, ekzemple, Vencxjon Libkin. Mi lin memoras laux Tarbagatajo. Li estas bonega batalanto.
--- Li ferias, --- mallauxte diris Kurakin.
Mi levetis mian sekigxintan tropikan jakon kaj svingis gxiajn manikojn, kiel flugilojn.
--- Verdire ankaux mi ferias... Nu, ne gravas. Estu iu alia, rigardu vi mem. Vencxjo ja lacigxis.
Mi residigxis, apogis la zumantan kapon per ambaux pugnoj kaj eklegis plu.
La liston finis Ramilo Rahxcxiev, kaj mi denove ridetis. Aux per tio la majoro volis plezurigi min, aux la knabo jam hieraux, auxdinte, ke la aferon oni donas al mi, anticipe petis, ke oni direktu lin al mi. Li penis cxie esti proksima al mi, kaj, sincere dirante, mi mem havis al la juna krimea tataro ion similan al patraj sentoj. Kun la patro de Ramilo, fama oceanologo Fazilo Rahxcxiev, mi konatigxis antaux ok jaroj; la cirkonstancoj de la konatigxo ne tre helpis al amikeco, iu el sxipanaro de sciencesplora marsxipo «Vitjazj», uzante tion, ke scienco ne havas limojn kaj la sxipo vizitas diversajn havenojn, sendis sur gxi spionajn informojn por, kiel ni rapide sukcesis trovi, Irana speciala servo --- kaj, kiam ni kaptis la malamikon cxe la vosto, li lerte kaj sukcese penis suspektigi nin pri Rahxcxiev, cxar li estis la sola islamano sur la sxipo. Sed mi ne trompigxis, kaj mi kaj Fazilo amikigxis, kaj mi igxis dezirata gasto en lia domo, en krimea vilagxeto Otuzo.
Rave kaj reve ridetante al la paperfolio, mi pendigis la kapon inter la pugnoj. Dum sinsekvaj tri someroj mi kun Liza kaj Pauxlinjo gastis cxe ili, luis ducxambran someran dometon kun verando je duonversto de la maro, en komfortega Otuza valo, apud Karadago mem. Kiel dolcxe estis veturi al kutima, rapide igxinta parenca loko --- ruligxi laux sxoseo de Simferopolo tra Karasu-bazar al Feodosio, post Uzun-Sirt turnigxi maldekstren... kaj sur cxiu vojkrucigxo trabakitaj de la suno krimeaj tataroj rekte el malfermitaj pakajxejoj de siaj auxtoj interrompante unu alian proponadas glacie malvarman kumison kaj aromajn mielajn melonojn. La maro estas mirakla, la naturo mirinde belas; sur remboateto ni navigis kun jelpanta pro ekstazo Pauxlinjo al Satana Pordego, en ora tagigxa auxreolo ni grimpis sur Karadagon, al rokoj-Regxoj, por renkonti kviete emergantan el malantaux Kiik-Altam sunan diskon, banis nin en Karadagaj golfetoj gxis langvoro... kaj, kusxiginte Pauxlinjon dormi, forkuradis kun Liza malantaux Mielan rokon, situantan je du pasxoj de la vilagxo, sed jam en sovagxa, scita stepo, kaj rekte sub steloj, odorantaj je seka absinto, junece amoris nin. Kaj matene Pauxlino-dikulino, arogantulino --- tiutempe sxi vere estis, mole dirante, diketa, kvankam nun sxi longigxis, kiel vimeno --- sxteliris al la mastra domo por subrigardi, kiel la fama oceanologo, sterninte sub la genuojn tapisxeton kaj turnigxinte per la vizagxo al sud-oriento, cxirkauxglatigante la mallargxan barbon, ion sensone parolas kaj de tempo al tempo klinas sin; kaj, reveninte, sxi montris terurajn okulojn kaj per tondrelauxta flustro rakontis: «Kaj poste li faras, cxu vi scias kiel? Li faras jen kiel! Kaj poste jen tiel per la frunto --- bum! Tute ne kiel ni! Kaj per la lipoj cxiam bu-bu-bu! bu-bu-bu! Tiel bele! Pacxjo, se mi jam estas baptita, cxu mi rajtas igxi islamanino?» --- «Panjon demandu». --- «Panjo?» --- «Ne rajtas» --- «Oj, kiel domagxe! Nu kial ne eblas samtempe kaj tio, kaj tio, kaj tio?!» Kaj vespere ni dum horoj sidadis cxe longa tablo de la mastra domo, sub vinberaj arkajxoj --- «iomete mangxis»; Roza Rahxcxieva rakontis pri sekretoj de tatara kuirarto, Liza --- pri tiuj de la rusa kaj balta; Fazilo rakontadis pri maroj, mi --- pri spionoj, kaj finanta lernejon, rapida kaj forta, kiel pantero, Ramilo auxskultis, pensis, kaj elektis min heroo. Kiel do li estis felicxa, kiam, fininte la superan militan lernejon, li trafis al Peterburgo, apud min.
Kaj post longa vespermangxo, kusxiginte Pauxlinjon dormi, mi kaj Liza forkuradis bani nin en luna vojeto, kaj rekte sur fama Karadaga sxtonetaro, aux ecx en akvo...
--- Sinjoro kolonelo!
Kurakin singarde tusxis min cxe la sxultro. Mi tremeris; kaj gxuste tiam mia kapo finfine falis inter la disigxintaj pugnoj.
--- Ha? Kio?
--- Sinjoro kolonelo, vekigxu!
4
--- Lizanjo, bonan matenon!
--- Sacxjo, kara! Saluton! De kie vi?
Pro faciligxo ecx miaj genuoj moligxis. Mi sidigxis sur la tablon, sentante, ke la lipoj per si mem komencas rideti. La vocxeto estis proksima, gxojigita, kvieta. Cxio estas bona.
--- Imagu, mi estas cxi tie. Sed ne por longe.
--- Cxu io okazis?
Kaj sxi ekmalkvietigxis tute parence. Ne forigxante, sed proksimigxante.
--- Ja ne, bagateloj. Mi alkuros hejmen por horo. Eble, vi ne iros al la universitato hodiaux... aux almenaux prokrastos?
Somere Liza konsultigis abiturientojn pri euxropaj lingvoj en la universitato. Dum cetera jaro sxi instruis samtie. Estas kaj bona okupigxo, kaj ioma aldona mono. Ne ekzistas superflua mono.
--- Mi penos. Mi tuj telefonos al la katedro.
Kaj faris neniun superfluan demandon, sagxulino mia.
--- Kiel estas Pauxlinjo?
--- Cxio estas bona. Sxi novan fabelon verkas! Tiujn, kiuj scipovis pensi nur pri mangxajxo, atakis giganto-mangxegulo...
--- Fajne! Ohx, bone, kial ni telefone... Mi kuras!
--- Cxu vi estas malsata?
--- Mi ne scias. Eble jes.
--- Mi tuj ordonos. Mi atendas!
Kutime mi iradis hejmen perpiede. Monumentaj lokoj, spirantaj per norde diskreta imperia digno; el cxiuj urboj, kiujn mi vidis, tian auxreolon emanas nur Peterburgo kaj Stokholmo. Tra Palaca placo, sub fenestroj de «restadejo de la rusa car'», kiel skribis iam Aleksandro Sergeicx, kaj por elekto: aux trans ponton al la Universitato kaj Belarta Akademio, aux laux kajo preter la leonoj al Sinodo, aux tra Admiraleja gxardeneto kaj Senata placo, kaj poste same trans ponton, cxi-okaze la Nikolaan. Poste, frapetinte per la mano la postamenton de meditema Kruzensxterno, iomete plu laux pompa kajo kaj dekstren, al negranda, prizorgata palaceto en Deksesa linio. Sed nun mankis tempo, kaj mi vokis auxton